करोनाच्या भयग्रस्त कालखंडात आंतर जिल्हा प्रवासा साठी लागणारी ई पासाची गरज 1 सप्टेंबर पासून काढून घेण्यात आली, ही मायबाप सरकारनं माझ्यासारख्या पापभीरू लोकांवर त्या वेळी केलेली फार मोठी मेहेरबानीच म्हणावी लागेल.

काठीचं नाव ऐकल्या ऐकल्या मात्र पार्श्व भागाच्या काळजीनं सगळे पासेच्छू वेग वेगळ्या दिशांना पळाले.  

"साहेब, मी शेतकरी आहे"
"बरं मग?  इथे कशाला आलाय आं?" चिडूनच प्रतीप्रश्न आला.   
"नाही, मला माझ्या शेतावर जाण्यासाठी ई पास काढायचाय. त्याबद्दल जरा माहिती हवी होती.." मी चाचरत चाचरत बोललो.
"ओ महाराज त्याच्यासाठी वेबसाईट आहे, वेबसाईट... त्याच्यावर जा." पोलीसाच्या तोंडावर माझ्याप्रती तुच्छ भाव पसरले होते...
"अं... अहो साहेब पण वेबसाईटवर शेतकर्‍यांसाठी भागच नाहीये.  म्हणून तर मी इथे विचारायला आलोय."

"बोला, काय काम आहे?" या वेळेचा पोलीस अधिकारी बराच सहृदयी वाटला, त्यामुळे माझं अवसान थोडं वाढलं.  

"तो परवा इकडे बाहेर लावलेला आयडी, त्यावर तुम्ही मेल पाठवलाय का?" सहृदयी पोलीसानं विचारलं.  
"हो", मी त्याला मोबाईलवर काढलेला फोटो दाखवला. "या आयडीवर पाठवलाय."
"हां तेच.  हा आयडी चुकीचा आहे.  आता नवीन आयडी तिथे लावलाय पहा, त्याच्यावर पाठवा मेल." पोलीस.
"पण मग आधीचा आयडी होता तो?" मी तरीही बावळटासारखं विचारलं.

"हां, बोला." यावेळेस आणखी एक नवीनच पोलीस अधिकारी होता.  माझ्या येण्यानं त्याच्या कान कोरण्यात व्यत्यय आला होता.  पुन्हा एकदा याला शेतकरी ते ई पासाचा मेल ही सुरस कथा ऐकवली.  
"मग साहेब इथे कशाला आलाय तुम्ही? आम्ही पास देतंच नाय.  सहआयुक्त-कृती यांच्या कार्यालयातूनच ई पास दिले जातात. ".. त्याला माझ्याशी फारसं काहीच देणंघेणं नव्हतं.  
"हो का?  बर बर ठीक आहे, पण साधारण किती दिवसात ई पास येतो?"
"ते कसं सांगणार हो साहेब.  त्यांच्याकडे कसं काम असेल त्या प्रमाणे लागतील कमी जास्त दिवस..." तुच्छता वहायला लागली होती.  
"हो पण मग म्हणजे आम्ही असं किती दिवस वाट पहात बसून राहायचं?"

"बरोबर आहे साहेब तुमचं ... बर त्या कार्यालयाचा नंबर मिळू शकेल का?"

"नमस्कार, सहआयुक्त-कृती कार्यालय.  मी आपली काय सेवा करू शकतो?" फोनवर पलीकडून आवाज आला.
"नमस्कार साहेब. मी तीन चार दिवसांपूर्वी ई-पास साठी मेल पाठवला आहे.  त्या संबंधी चौकशी करायची आहे.’
"वेबसाईट वरुन अर्ज केलाय की मेल केलाय?" सहआयुक्त-कृती कार्यालयानं विचारलं.
"मेल केला होता. अमुक अमुक तारखेला..."
"बरं, कुठे राहाता तुम्ही?"
"पवई अंधेरी पूर्व" मी माहिती दिली.  
"हां, मग तुम्ही सह-आयुक्त झोन १० यांच्या कार्यालयाशी संपर्क करा.  ई पास ते देतात.  आम्ही नाही.  आमच्या कडे आलेले सगळे अर्ज आम्ही त्यांच्याकडेच  पाठवतो."
"अरे वा," माझा स्वर उपरोधिक झाला होता "कुठे आहे हे झोन १०चं कार्यालय? आणि जरा तिथला नंबरही देऊ शकाल का?"

"हो साहेब.  काय करू? माझी शेती आहे आणि शेतावर जाण्यासाठी मला ई पास पाहिजे आहे.  त्यामुळे घालतोय खेटे." मी पटकन सांगून टाकलं.
"काका मी खरं सांगू का शेतीच्या कामासाठी तुम्हाला ई पास मिळणारच नाही."
" म्हणजे? अहो पण टीव्ही वर तर सगळे नेते मंडळी सांगतात. शेतीला प्राधान्य वगैरे वगैरे?"
"ते टीव्ही वर सगळं बोलायला ठीक आहे हो.  पण खरं तसं काय नसतं बघा. हे लोक तुम्हाला पासही देणार नाहीत आणि तसं स्पष्ट सांगणार पण नाहीत. नुसत्या चकरा मारायला लावतील. तुमच्या सारखे दहा लोक इथे रोज चकरा मारतायंत."
"असं आहे काय?"  
मला हा म्हणजे कुणीतरी साक्षात्कारी पुरुषच वाटला.  

"मोरे साहेब, अहो म्हणजे तुम्ही तर आमचे पाहुणेच की.  जरा आम्हाला मग मदत करा की हो." मी हात जोडून म्हटलं.
"हो हो. अहो अगदी नक्की करतो. आता असं करा"
मोरे साहेब का कुणास ठाऊक माझ्यावर खूश होते आणि त्यांनी जणू गुरुमंत्रच सांगायला सुरुवात केली.
"तुमचं वय किती?"
"अठावन्न."
"वा: म्हणजे काम झालंचं समजा." माझं वय ऐकून मोरे एवढे खूष का झाले मला कळलं नाही.   
"म्हणजे कसं काय म्हणता साहेब?"
"सांगतो ना.  आधी एक सांगा तुम्हाला काही आजार वगैरे?"
"नाही नाही. अगदी धडधाकट आहे मी.." मी विजयी स्वरात सांगितलं
"अरे अरे... काहीही नाही ? अहो काहीतरी असेलच की.  निदान गेला बाजार बीपी, डायबेटीस असं काहीतरी?" मला कुठचाही आजार नाही याचीच मोरे साहेबांना काळजी पडली होती.
"नाही हो साहेब काहीच नाही." अपराधी भावनेनं मी उत्तर दिलं.  
"बरं, तिकडे गावाकडे कुणी आजारी वयस्कर घरातले नातेवाईक वगैरे?"

" बर..." जरा वेळ विचार केल्यासारखं करून साहेब म्हणाले " असं करु, तुमचं वय लक्षात घेता तुम्हाला हवा पालटासाठी मुंबई बाहेर जाण्याचा सल्ला तुमच्या डॉक्टरांनी दिला आहे, असं लिहून अर्ज करून टाका."
"अहो साहेब पण हे म्हणजे चक्क खोटं बोलणं झालं..." मी चाचरतच बोललो.

"काका तुमची केस जेन्युईन आहे म्हणून मी तुम्हाला आपला एक मार्ग दाखवतोय.  तुम्हाला कायतरी खोटंनाटं करायला सांगून काहीतरी गैरफायदा उकळायला सांगत नाहीये.  तुमची खरी अडचण आहे, ती मी सोडवायचा प्रयत्न करतोय. गीतेत पण कृष्णानं सांगून ठेवलंय की..."

"एकदम सिंपल आहे बघा.  अर्जात कारण लिहायचं तुम्हाला हवा पालटासाठी मुंबई बाहेर जाण्याचा सल्ला तुमच्या डॉक्टरांनी दिला आहे आणि त्याला कुठलाही एक रिपोर्ट जोडून टाकायचा?"
"म्हणजे?" हा प्रकार मला नवीनच होता.
"म्हणजे काय? कुठला तरी मेडीकल रिपोर्ट असेलच की तुमचा.." मोरे त्यांच्या सलल्यावर ठाम होते.
"नाही हो साहेब.  माझ्याकडे कुठलाच रिपोर्ट नाही कारण मला काही होतंचं नाहीये." काय करंटा होतो मी की माझ्याकडे कुठलाही मेडीकल रिपोर्ट सुध्दा नसावा.   
"अहो असं कसं होईल काका.  कुठचा तरी जुनापाना, कुठचाही चालेल हो. "
"अहो साहेब असा कुठचाही रिपोर्ट जोडून कसं चालेल?  हवा पालटाचा आणि त्याचा काहीतरी संबंध नको का?" मला अजूनही हे सगळं अवघड वाटत होतं.

- मिलिंद जोशी