सहमत. दहशतवादाला केवळ धर्म एवढेंच कारण नाहीं.
१. दहशतवादाची व्याख्या प्रत्येक देश आपल्या सोयीनुसार करतो. दुसऱ्या महायुद्धानंतर मित्रराष्ट्रांनीं केलेल्या व्याख्येनुसार, हिटलर, जपानचा सम्राट, मुसोलिनी यांबरोबर नेताजी सुभाषचंद्र बोसही दहशतवादीच ठरतात. जिवंत राहिले असते तर त्यांच्यावर न्यूरेंबर्ग येथें खटला नक्कीच चालला असता.
२. असे असेल तर मग व्हिएतनामवर युद्ध लादणारा जॉन्सन आणि इराकवर युद्ध लादणारा जॉर्ज डब्लू बुशही दहशतवादी असायला हवेत.
३. आणीबाणीत जॉर्ज फर्नांडिस आणि जयप्रकाश नारायण यांच्यावर दहशतवादाचे आरोप होते. हे चुकीचे आहे.
४. अनेक राष्ट्रें कश्मीरमधल्या दहशतवाद्यांना स्वातंत्र्यसैनिक म्हणतात. हें चुकीचेंच आहे.
५. अमेरिकन सरकार 'चे गेव्हेरा', फिडेल कॅस्ट्रो यांनाहि लोकशाहीविरोधी असल्यामुळें दहशतवादी म्हणतें. हेहि साफ चूकच. विरोधी राजकारणी असल्यामुळें ५% रशियन नागरिकांचा संहार करणारा स्टालीन मात्र दहशतवादी नाहीं हें कसें काय?
तर मग दहशतवादी कोणाला म्हणावे? माझ्या मते इतर कोणत्याही लोकसमूहांच्या मूलभूत हक्कांवर गदा न आणतां आपला मार्ग नाय्य हक्कांसाठीं व व्यापक जनहितासाठीं जे चोखाळतात ते दहशतवादी म्हटले जातां नयेत. या निकषावर नेताजी, जयप्रकाश, चे गेव्हेरा, फिडेल कॅस्ट्रो सुटतात. (जॉर्ज फर्नांडिस यांना बाँबस्फोट खटल्यांत गोवलें होतें) पण जॉर्ज डब्लू बुश आणि जॉन्सन मात्र सुटत नाहींत. अगदीं अमेरिकन विचारवंत देखील या मताला सहमत आहेत.
शेवटीं प्रबळ सरकारें आणि जेते ठरवतील तीच व्याख्या ठरेल. निदान व्हेटो चा लबाडीचा अधिकार अस्तित्त्वांत आहे तोपर्यंत तरी.
या विषयावर लोकसत्तेच्या २४ जाने. २०१० च्या लोकरंग पुरवणीत अरूण साधू यांचा विचारप्रवर्तक लेख आला आहे.
एवंच काय तर दहशतवादाचें धर्माशीं फारसें देणेंघेणें नाहीं. तो केवळ एक बुरखा आहे.
सुधीर कांदळकर