संस्कृत भाषेकडून मराठी अशी वाटचाल होताना, ह्या पदव्या गळून पडल्या किंवा त्यात बदल झाला असावा का ?
असे झाले असावेच, असे वाटत नाही.
अर्थात, माझा या विषयातला (किंवा खरे तर कोणत्याच विषयातला) अभ्यास नाही, परंतु चटकन डोळ्यासमोर येणाऱ्या एका उदाहरणावरून, तसे घडले नसावे अशी शंका येते.
वर योगप्रभूंनी नागरी वापरातल्या 'श्रेष्ठ' या पदवीबद्दल लिहिलेलेच आहे. त्यांचे हे विधान बहुधा पटण्यासारखे आहे. आणि 'श्रेष्ठ'चेच 'शेठ' हे रूप आजही नागरी वापरात आहेच की.
अवांतर: 'श्रेष्ठ'वरून आठवले. लहानपणची आठवण आहे. तुळूभाषक दाक्षिणात्य समाजात 'शेट्टी' असे जे एक उपनाम प्रचलित आहे, त्याची व्युत्पत्ती 'श्रेष्ठी' या शब्दापासून असण्याबद्दलचे एक मत, घरातील भाषाशास्त्राचा अभ्यास केलेल्या (आणि व्युत्पत्तिशास्त्रात रस असलेल्या) बुजुर्गांकडून ऐकलेले होते. तेव्हा ते पटलेलेही होते. (खरे तर अजूनही पटण्यासारखे वाटते. पण ते सोडा.)
पुढे एकदा एक 'शेट्टी'उपनामधारी परिचित गृहस्थ (म्हणजे वडिलांचे परिचित) काही कारणाने सहपरिवार घरी जेवायला आले होते. (ही सर्व या मंडळींची पुण्यातील बहुधा किमान दुसरी पिढी असावी, असे वाटते. सर्वजण उत्कृष्ट मराठी बोलणाऱ्यांतले. तर ते एक असो.) तर गप्पा मारतामारता सहज हा विषय निघाला. त्यावर मंडळींपैकी वरिष्ठ श्रीमती शेट्टींनी, "नाही नाही, आम्ही सगळी शेट्टी मंडळी पूर्वी कर्नाटकात 'शेती' करायचो, त्यावरून आमच्या समाजाचे नाव 'शेट्टी' पडले," अशी प्रतिव्युत्पत्ती अत्यंत छातीठोकपणे सांगून आमची विकेट काढली होती.
अर्थात, ती प्रतिव्युत्पत्ती तेव्हाही पटली नव्हती आणि आजही त्याबद्दल साशंक आहे (म्हणजे, तुळू भाषेत 'शेती'ला काय म्हणतात ते एक तो परमेश्वर जाणे आणि दुसरे ते तुळूभाषक जाणोत), त्यामुळे त्या प्रतिव्युत्पत्तीची केवळ दखल घेतली जाऊन तो विषय तेथल्यातेथे ताबडतोब संपला. (नाहीतरी अशा वेळी दुसरे काय करणार?)