ध्वनिसाधर्म्यामुळे उत्सर्जनसंस्थेशी संबंधित शब्दाची आठवण येऊ शकते, त्यामुळे एखादा शब्द टाळला जाऊ शकतो - होत असेल असे.
पण कित्येकदा होत नाही. इतकेच काय, असे झाल्याची सामान्य उदाहरणे मला चटकन आठवत नाहीत. प्रत्युदाहरणे मात्र खूप आठवतात.
"पादुका" हा शब्द अनेक शुभ प्रसंगी वापरलेला मी ऐकलेला आणि वाचलेला आहे. "थंड" या अर्थाने "शीत" हा शब्दसुद्धा सभ्य समाजात सहज वापरता येतो.
"रघुपति मति माझी आपुलीशी करावी" ही ओळ लहानपणी शिकताना गुदगुल्या झाल्यासारखे हसायला येई. पण त्यानंतर "आपलीशी" हा शब्द वापरताना कसेसे कधीच वाटलेले नाही. जवळपास एखादे लहान मूल खुदखुदून उगाच हसले नाही, तर विष्टेची काहीएक आठवण येत नाही. हा शब्द टाळण्यासाठी पर्यायी शब्द मी कधीही शोधत नाही. याबाबत अन्य लोकांचा अनुभवही असाच असावा.
आणि या शब्दांशी ध्वनिसाधर्म्य असलेले उत्सर्जनसंस्थेतले शब्द खूपच सामान्य वापरातले आहेत. त्या मानाने "संग्रहणी" शब्द रोजवापरातला नाही.
याबाबत अनेक लोकांना विचारता असे दिसते, की "संग्रहणी" शब्दाची आठवण थोड्याच लोकांना आली. म्हणजे करुणाष्टके पाठ करताना खुदखुदणाऱ्या मुलांपेक्षा संग्रहणीची आठवण येणाऱ्यांची खूपच कमी टक्केवारी आहे.
अर्थात, लोकांना शिसारी येत असेल, तर तसे शब्द मी टाळले पाहिजे. पण त्याकरिता "आपलीशी, शीत, पादुका" हे शब्द मी आधी त्यागेन, मग "संग्रहणीय" शब्द त्यागेन, असा क्रम असेलसे वाटते.