भीती / तणाव वाटणे पूर्णपणे अनाठायी क्वचितच असते. तसे असेल आणि त्यामुळे दैनंदिन व्यवहारात व्यत्यय येण्याइतके ते गंभीर असेल (उदा. फोबिया, खिन्नमनस्कता सारखा एखादा मनोविकार तीव्र स्वरूपात असेल) तर तज्ञ व्यक्तीकडून उपचारच घ्यावे लागतात.
भीती वाटण्यामागचे कारण रास्त असेल तर ती एक प्रकारची धोक्याची सूचना असते आणि विवेकाधिष्ठीत योग्य कृती करून तिचे निराकरण करता येते. (उदा. थ्रिल अनुभवण्यासाठी ड्रग घ्यावे अशा विचारापाठी येणारी भीती तसल्या फंदातच न पडता सहज टाळता येते.) अकारण वाटणारी भीती मात्र चक्राकार विचारात आणि अर्थहीन मनोव्यापारात न गुंतता विधायक कार्यात स्वतःला गुंतवून घेउन आणि सकारात्मक विचार करायची प्रयत्नपूर्वक सवय लाऊन घेउनच घालवावी लागते. असे करणे कष्टप्रद असले तरी अशक्य नाही.
तणावाचेही योजनात्मक ('युस्ट्रेस')आणि उगाच खच्ची करणारा ('डिस्ट्रेस') असे दोन प्रकार असतात. उदा. दिलेल्या वेळेत अचूकपणे काम कसे पूर्ण करावे (काळ, काम आणि वेग हे गणित कसे जमवावे) अशा विचाराने येणारा तणाव हा योजनात्मक तणाव असतो. पुरूषार्थाने जगत असताना तो पदोपदी येतो, आणि तो निभावण्यासाठी स्वतःला 'तयार' करण्यानेच व्यावहारिक प्रगती होते. अनिश्चितता हा तर व्यावहारिक, व्यावसायिक जीवनाचा स्थायिभावच आहे. त्यामुळेच नियोजन करण्याच्या (फोरकास्ट, प्लॅनिंग) च्या स्वॉट सारख्या प्रणालीमध्ये अंतर्गत बलस्थाने आणि कमजोर दुवे (ज्यात प्रयत्नाने बदल घडवता येतो) या जोडीलाच बाह्य जगतातल्या अनपेक्षित संधी आणि धोके यांचा शक्य तितका विचार करून तर्कसंगत निर्णय ('इनफोर्मड डिसिजन') घेतला जातो. इतके करूनही आपण अपेक्षा धरू तेच फळ मिळेल अशी शक्यता वाढवता येते, मात्र खात्री देता येत नाही. धोके आपल्या अधिकारक्षेत्राबाहेरूनही येत असतात. ते पूर्णपणे टाळणे अशक्य असते. हाच 'कर्मण्येवाधिकारस्ते' चा खरा अर्थ आहे.त्यामुळेच अपेक्षित फल मिळाले नाही तरी मनाने कोलमडून पडू नये आणि अनपेक्षितपणे जोरदार फळ मिळाले तरी उन्माद चढू नये अशी वृत्ती लौकिक दृष्टीने यशस्वी ठरत असतानाही राखावी लागते.
अमूक होईल का, तमूक होईल का अशी अभद्र मनोव्यापारातून उद्भवणारी अनाठायी भीती घालवण्यासाठी श्रद्धा, विवेक हाच रामबाण उपाय आहे. डिस्ट्रेस टाळण्यासाठी युस्ट्रेस (योजनात्मक चिंता) ओढवून घेणे हा देखील एक परिणामकारक आणि व्यवहार्य उपाय आहे. संत यालाच क्रियाशील अध्यात्म असे म्हणतात. असो. सहज सुचलेले विचार मांडले. असंबद्ध आणि अवांतर वाटले असल्यास क्षमस्व.