ष हे अक्षर अस्तित्वात असण्याची गरज आहे का ? माझ्या मते गरज नाही.

माझ्या मते गरज आहे. मला (आणि इतर पुष्कळांना) श आणि ष ह्यातील फरक कानाने कळतो आणि तोंडाने उच्चारता येतो.  मराठीतले दोन च वेगवेगळे कसे उच्चारायचे ते काही गुजराथी विद्यार्थ्यांना समजावून देताना हे माझ्या लक्षात आले. नीट सांगितले आणि समजून घेतले की ते जमते.

 (दोन च  चा हा प्रयोग मी परदेशी सहकाऱ्यांसोबतही यशस्वीरीत्या केलेला आहे. आमचा एक परदेशी (वरिष्ठ) सहकारी आता 'ळ' ही व्यवस्थित उच्चारू शकतो. भाषा शिकण्याची आस्था असली की हे होऊ शकते असे मी भाषा शिकताना आणि शिकवताना पाहिलेले आहे.) देवनागरीसारखी लिपी वेगवेगळे उच्चार दाखवण्यासाठी उपयुक्त/समर्थ आहे. जसजसे नवे उच्चार लक्षात येत जातील तसतसे ते अंतर्भूत करत जायला हवेत/ केले जातात. ऍ ऑ इत्यादीचा अंतर्भाव मराठी लिहिताना होत असतोच.

दोन च मधील फरक दाखवण्यासाठी हिंदीतल्या नुक्त्यासारखा वापर करावा की काय ह्याबाबत अनेकांनी सूचना ह्यापूर्वी केलेली आहे.

भाषेचे जे नियम आपल्याला पाळता येत नाहीत ते सुरवातीला नकोसे वाटत राहतात. जे आपल्याला येत नाही, ते चुकीचे नसून ते आपल्यात बाणण्यात अधिक प्रयत्नांची आवश्यकता आहे असे समजून घेऊन आत्मसात केले की त्यांची योग्यता समजत जाते, असा (मराठी, हिंदी, इंग्रजी, जर्मन, संस्कृत इ. भाषा शिकतानाचा) माझा (आणि इतर अनेकांचा) अनुभव आहे.