बालपणी हॅंज़ अँडरसनच्या परिकथा खूप आवडल्या होत्या, अजूनही आवडतात. नेहमीच्या परिकथांपेक्षा या अँडरसनच्या परिकथा वेगळ्या, म्हणजे थोड्या वास्तववादी आणि थोड्या "डार्क" आहेत. त्यातली आगपेटीवाल्या मुलीची गोष्ट अजून ऊब देते.
गौरी देशपांडे यांनी अरेबियन नाइटसचा केलेला प्रौढ अनुवाद अरेबियन नाइट्स —एक हजार रात्री आणि एक रात नको त्या वयात वाचला. अद्भुत आहे. (१२ खंड आहेत)
मारियो पुज़ोचे गॉडफ़ादर हे पुस्तक आवडते. याचे एक कारण म्हणजे ती मी वाचलेली पहिली इंग्रजी कादंबरी. कादंबरीतील प्रत्येक पात्र पुज़ो वाचताना डोळ्यासमोर जिवंत करतो. त्यातले अनेक संवाद अजूनही तोंडपाठ आहेत. जसे "रिवेंज़ इज़ द डिश विच टेस्ट्स गुड़ ओनली वेन इट इज़ कोल्ड", "बिहाइंड एवरी ग्रेट फोर्च्युन देअरीज़ ए क्राइम" (चूभूद्याघ्या) वगैरे, वगैरे अनेकांना आठवत असतील.
कॉलेजात असताना रिचर्ड बाक(नक्की ना?) चे जोनाथन लिविंगस्टोन सीगल आवडले होते कारण ते वयच तसे होते. (पण कॉलेजात असतानाच बरे! जी. ए. कुलकर्णींची "अमुक" कादंबरी वाचली का, असे विचारण्याची फॅशन होती. अजूनही आहे, असे वाटते.)
जवळपास तेव्हाच मी ऑक्सफ़र्ड एडवांस्ड इंग्लिश लर्नर्ज़ डिक्शनरी या शब्दकोशाच्या प्रेमात पडलो. प्रत्येक शब्दाच्या वेगवेगळ्या अर्थछटा, वाक्यात उपयोग आणि उच्चार जाणून घेण्यासाठी ऑक्सफ़र्डच्या डिक्शनऱ्यांना तोड नाही.
वंडर दॅट वॉज़ इंडिया हे ए. एल. बॅशम यांचे पुस्तक प्राचीन भारताच्या (मुस्लिमपूर्व) इतिहासावरील माझे आवडते पुस्तक. बॅशमने त्याच्या रंजक शैलीत सामाजिक, सांस्कृतिक इतिहास अतिशय व्यवस्थित आणि वस्तुनिष्ठपणे हाताळला आहे. राजकीय इतिहासासाठी रोमिला थापर चे हिस्टरी ऑफ़ इंडिया पुस्तक आवडले. (इतर आवडती पुस्तके म्हणजे टॉयनबीचे तौलनिक इतिहासावरील हे पुस्तक, एजेपी टेलरचे दुसऱ्या महायुद्धाच्या इतिहासावरील पुस्तक)
वन हंड्रेड यर्ज़ ऑफ़ सॉलिट्यूड ही गॅब्रियल गार्शिया मार्क्वेज़ कादंबरी अतिशय आवडती आहे. त्यातला अद्भुत "सरियलिज़म" आणि गॅब्रियल गार्शिया मार्क्वेज़चे "लिरिकल" गद्य वाचताना आपण तरंगतो आहे असेच वाटते. हे पुस्तक मी पुन्हापुन्हा चाळत असतो. या पुस्तकापूर्वी सलमान रुश्दीचे मिडनाइट्स चिल्ड्रेन आवडले होते. रुश्दीवर असलेला मार्क्वेज़चा प्रभाव लक्षणीय आहे.
नासिर काज़मीच्या समग्र कवितांचे संकलन ध्यानयात्रा माझ्या हाती पडले आणि एका रात्रीत वाचून काढले. त्याचा सहजपणा, छोट्या वृत्तांचा मस्त वापर आणि "रतजगापन" यांनी मला एकेकाळी भारावून टाकले होते.
हमारे घर की दीवारों पे 'नासिर'
उदासी बाल खोले सो रही है
किंवा
ये सानिहा भी मुहब्बत में बारहा गुज़रा
के उसने हाल भी पूछा तो आंख भर आयी
असो. तूर्तास एवढेच. बाकीचे तसे नेहमीचे कॅंडिडेट आहेत. शेक्सपियर , ग़ालिब वगैरे. तसे वाचन कधी खूप विपुल नव्हते. पण आजकाल तेही कमीच झाले आहे आणि वाचलेले लक्षातही रहात नाही. काळच मधुमेही असावा.
चित्तरंजन