माझा दिवस पहाटे ४ वाजताच सुरू व्हायचा. मुलगा आणि पती दोघेही जेवणाचा डबा घेऊन जात. त्यातच शाळेची तयारी, चहा, नाश्ता सारे काही असे. सकाळी ८ वाजता मात्र घर रिकामे होई, पण माझी बाकीची बरीच कामे असत. इतक्या मोठ्या घराची स्वच्छता करणे काही सोपे काम नव्हते. घरात फर्निचर खूप होते आणि घर अगदी रस्त्यालगत असल्याने की काय भरपूर धूळ असे. चादरी, अभ्रे, टेबल आणि सोफ्याची कव्हरे अशा सतराशे साठ गोष्टी सतत बदलणे आणि स्वच्छ करणे हे सुद्धा एक वैतागवाणे काम होते. काहीजण म्हणत मशीन काम करणार ना? मग इतके काय त्यात विशेष? पण त्यांना सांगायला पाहिजे की मशीन मध्ये सर्वकाही जादूने जात नाही. तसेच ते सुकवणे, घडी करून नीट ठेवणे आणि त्यांच्या ऐवजी नवीन आवरणे चढवणे हे करायला सुद्धा कुणी रोबोट येत नाही. घरातली स्वच्छतागृहे स्वच्छ करणे हे अजून एक जिकिरीचे काम होते. मला कधी असे वाटत असे की घरात फक्त तीन नाही तर किमान डझनभर तरी माणसे राहत असावी. आता तपशीलवार वर्णन करत नाही, पण कुणीही मान्य करेल की फार कष्टाचे काम आहे ते. ते काम मला रोजच्या रोज करावेच लागत असे. मला असलेल्या स्वच्छतेच्या सवयीचा त्रास मी भोगत होते. रोजची भांडी साफ करताना माझ्या हातांना साबण आणि पाण्यामुळे भेगा पडायला लागल्या होत्या (डिश वॉशर नव्हता माझ्याकडे तेव्हा, आता आहे पण नादुरुस्त आहे त्यामुळे परिस्थिती 'जैसे थे' आहे.). मग मी रबरी ग्लोव्हस वापरायला सुरुवात केली. माझ्याकडे मेड येत नव्हती, त्यामुळे काही इलाज नव्हता. काही दिवसांनी मात्र रोज रोज तीच ती शारीरिक श्रमाची कामे करून मला कंटाळा आला होता. त्यात माझा वेळ खूप जात असे आणि दमणूक होई ते निराळेच. नंतर परत संध्याकाळी स्वयंपाक करायचा असे. माझा पूर्ण दिवस फक्त घरकामातच जात होता. मला काही ते ठीक वाटत नव्हते. मग मी माझ्या घरकामाचे एक वेळापत्रकच बनवले. एका दिवशी ठराविकच कामे करायची असे ठरवले. त्यामुळे मला थोडा मोकळा वेळ मिळू लागला आणि मी त्याचा उपयोग करून घेतला.

मी रोज सकाळी जवळच्या घराजवळच्या एका पार्क मध्ये जायला सुरुवात केली. माझ्या जाण्याच्या वेळेस उन्हे चांगली तापलेली असतं, पण पार्क मध्ये भरपूर झाडे होती. मध्ये विस्तीर्ण जलाशय आणि त्याच्या बाजूने गोलाकार असा लाकडी फळ्यांनी तयार केलेला रस्ता होता. प्रवेश स्थानाजवळ दोन तीन लहान घरे होती. त्यांच्या कुंपणाजवळ रंगीत फुलझाडे लावलेली होती. आणि काही कोंबड्या तिथे फिरत असत, घरासमोर कुत्री सकाळचे कोवळे ऊन घेत पहुडलेली असत.

जलाशयामध्ये मासे आणि कासवे होती. लहान मोठी खूप कासवे होती तिथे. अगदी छोटी पिल्ले मोठ्या कासवांच्या आजूबाजूला तरंगत असत. कासवांची वसाहतच असावी ती. काही वेळा भली मोठ्ठी मॉनिटर लिझार्ड दिसत असे. एकदा तर बाजूच्या उतारावरून घसरत लाकडी रस्त्याच्या खालून ती पाण्यात पडली.

बाजूच्या विशाल वृक्षांवर पोपट, मैना आणि बरेच वेगवेगळे पक्षी दिसत. तिथे मी सुतार पक्षी पाहिला आणि सुबकसे घरटे विणणारी सुगरण पण पाहिली. उंच आकाशात विहरणारी घार देखिल तिथे दिसत असे.बगळे तर खूपच असत, आणि लहान लहान निळ्या, पिवळ्या रंगाचे असंख्य पक्षी दिसत असत. त्या शांत वातावरणात त्यांच्याच चिवचिवाटाचा आवाज असे. माकडेपण खूप होती तिथे. उंच झाडांवर त्यांचा मुक्त संचार असे. कधी खाली घोळका करून बसलेली असत. कधी फांदीवरून त्यांच्या शेपट्या लोंबत असत. एकदा एका बाईची पिशवी माकडाने पळवली. त्यातले सगळे सामान उपसून न्याहाळून पाहिले, आणि मग ते सगळे तिथेच टाकून पळून गेले. मला त्या माकडांची भीती वाटत असे. एकदा मी तिथल्या झाडाखालून जात असताना एका खाली झुकलेल्या फांदीवर बरीच माकडे पाहिली. त्यातली दोन तीन खाली उड्या मारीत परत झाडावर जात, परत खाली उड्या मारीत. मी काही वेळ त्यांचा खेळ बघत थांबले पण तो खेळ संपेना. मग मी माघारी वळले. तिथे एक आजी आल्या होत्या, हातात काठी होती. म्हणाल्या घाबरू नकोस, ती माकडे काही करत नाहीत, बघ मी काय करते, असे म्हणून त्यांनी ती काठी तिथल्या लाकडी फळीवर आपटली. माकडे खेळ थांबवून पाहू लागली. मग त्या जरा पुढे गेल्या परत काठी जमिनीवर आपटली. तीनचार वेळा असे केल्यावर सर्व माकडे तिथून लांब जाऊन बसली. मग त्या आजी पुढे चालू लागल्या, पण मी मात्र माघारी आले. न जाणो आली परत ती माकडे तर...?   

मी काहीवेळा तिथल्या एखाद्या लाकडी बाकावर विसावा घेत असे. त्या शीतल शांततेत विचारांची चुकार जळमटे झटकली जात. शांतता असली तरी ती निरव अथवा निस्तब्ध नव्हती. त्या शांततेला एक नाद होता, त्या परिसरातील नैसर्गिक रहिवाशांची चाहूल होती. जलचर, उभयचर, भूचर आणि उड्डगण एकमेकांच्या अधिवासावर अतिक्रमण न करता शांततेने राहात असत.

जलाशयाशेजारीच एका गोलाकार जागेवर रबरी मॅट लावलेले होते. तिथे काही व्यायामाची साधने होती. मुले माणसे त्याचा वापर करीत असत, काहीजण मौज म्हणून तर काही त्यांच्या स्वास्थ्य वर्धनासाठी.

घरगुती गरजेच्या वस्तू , किराणा इत्यादींची खरेदी करणे हे कामच होते. पुण्यासारखे सुख इथे नाही.. दूध, पेपर घपोच मिळतात, भाजी विकणारे घराच्या दारासमोर असतात, जवळच्या दुकानदाराकडे यादी दिली की किराणा घरी पाठविला जातो. इथे म्हणजे "स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही" अशी स्थिती. त्यावेळेस आमच्या घराजवळ भारतीय सामान विकणारी दुकाने फारशी नव्हती. आणि घरपोच सेवांबद्दल माहिती नव्हती. तसेही मी ऑनलाईन शॉपिंग वगैरेंच्या वाटेस कधी गेले नव्हते. कोविड काळात सारेच बंद असल्याने पहिल्यांदा मी त्याचा वापर केला. दुकानात जाऊन वस्तू निवडून, पारखून घेणे मला अधिक बरे वाटते. घराशेजारी एक भाजी मार्केट होते. तिथे मांस, मासे, भाजी वगैरे मिळत असे. तिथे एक भारतीय सामान विकणारे एक दुकान होते. पण ते मार्केट पहाटे पाच वाजता सुरू होऊन दुपारी १२ वाजता बंद होत असे. मग एकाच पर्याय, तो म्हणजे लिटिल इंडिया. पण तिथे जाणे सोपे नव्हते, बस, किंवा टॅक्सीने जावे लागत असे. तिथेच मुस्तफा शॉपिंग सेंटर आहे. ते २४ तास चालू असते. .. कोविड काळात ते रात्री बंद असे .. आता माहिती नाही ..पण तेव्हा तरी ते २४ तास चालू असे. कुठल्याही वेळेस गेले तरी प्रचंड गर्दी असते. तिथे मी वाणीसामान, भाजी, फळे वगैरेची खरेदी करीत असे. तिथेच प्रवेश द्वारा जवळ त्यांचे एक उपहार गृह आहे. तिथल्या फ्राईज, आणि चहा, कॉफी चांगले असते. इतरही बरेच पदार्थ मिळतात.

सिंगापूर मध्ये प्रत्येक प्रभागा मध्ये समृद्ध आणि सुसज्ज ग्रंथालये आहेत. सभासद वर्गणी अगदीच अल्प असते. विविध विषयांची अनमोल पुस्तके तिथे उपलब्ध असतात.

सिंगापूरची जीवनपद्धती आता चांगलीच परिचयाची झाली होती. सिंगापूर मध्ये चिनी आणि मलय (मलेशियन) बहुसंख्य आहेत. पिढ्यानपिढ्या तिथेच राहिलेले तमिळ पण खूप आहेत. याचबरोबर अनेक देशातील माणसे इथे दिसतात. इंडोनेशिया, ब्रम्हदेश, बांगलादेश, श्रीलंका,फिलिपाईन्स, थायलंड, जपान, कोरिया असे विविध आशियाई देशवासी नोकरीनिमित्त इथे आलेले आहेत. काही युरोप, ऑस्ट्रेलिया इत्यादी ठिकाणांहून पण आलेले असतात. भारतीयांमध्ये दक्षिण भारतीय, पंजाबी, गुजराथी समाजातील लोक जास्ती दिसतात. त्यातील काही प्रथितयश व्यावसायिक आहेत. मराठी लोक पण पुष्कळ आहेत आणि अर्थात महाराष्ट्र मंडळ आहेच. दिवाळी, दसरा, गुढी पाडवा, गणपती इत्यादी उत्सव जल्लोषात साजरे केले जातात. अगदी सुरस आणि रुचकर पक्वान्नाच्या भोजनासह सर्व काही असते.

माझ्या मुलाला मॅकडी, के एफ सी, बर्गर किंग वगैर अतीप्रिय. आम्ही बऱ्याचवेळा रात्री मॅकडोनल्ड्सच्या आईस्क्रीमचा आस्वाद घ्यायला जात असू. तिथेच 'कॉफी बीन' आहे. अनेक प्रकारच्या थंड, गरम कॉफी तिथे मिळतात. पिझ्झा हट मध्ये बऱ्याचवेळा आम्ही जायचो. त्यावेळी तिथे सँलड बार असे (हल्ली नसतो ). माझ्या घराजवळच कॅनेडीयन पिझ्झा मिळत असे. आमच्या घराजवळ ' मापू दोफु ' नावाचे चिनी उपाहार गृह होते. तिथले स्टीम बोट फार प्रसिद्ध होते. प्रत्येक टेबलवर एक स्टोव्ह आणि त्यावर सूप उकळत असलेले भांडे असते. त्या भांड्याचे देखील दोन भाग असतात. एका बाजूला स्पायसी (तिखट) सूप आणि दुसऱ्या भागात साधे सूप असते. तिथे दोन तीन डाव ठेवलेले असतात. टेबलाच्या बाजूला ट्रॉली ट्रे असतो. त्यावर तुम्ही मागवलेले आणि अर्धे शिजलेले पदार्थ जसे की ब्रोकोली.बटाटे, चिकन, फिश वगैरे असते. एका लहान वाडग्यात पांढरा शुभ्र भात असतो. त्या ट्रे मधील पदार्थ उकळत्या सूप मध्ये सोडायचे आणि काही वेळाने डावाने एका लहान थाळीमध्ये काढून घ्यायचे. त्याच्याबरोबर वेगवेगळे सॉस घेता येतात. तिथले फूड कोर्ट किंवा हॉकर सेंटर मधले पदार्थ चांगले परिचयाचे झाले होते. त्यातही चिकन राईस, स्लाईस्ड् फिश सूप, पेपर लंच, साबा फिश सेट , चायनीज व्हेज राईस, यांग तौफू, हॉट पॉट असे काही आवडीचे झाले आहेत.

(क्रमशः)