विनोदाच्या अनेक प्रकारांपैकी एकाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाल्याने होणारा विनोद हा प्रकार तसा अवघड. टीव्हीवर चालू असलेले अनेकानेक 'इनोदी' कार्यक्रम बघण्याची हिंमत असेल तर माझे मत पटेल.

पण अतिरेक हा दरवेळी 'अतिरेक'च असायला हवा असे नाही.

'बॅटमन' (१९८९) या चित्रपटातला खलनायक 'जोकर' हा बटबटीत खलनायक आहे. असे त्याच्या एकंदर वर्तणुकीतून ठसवले जाते. पण खरे तर तो बटबटीत आहे हे सुरुवात करण्यापुरतेच. नंतरचे त्याचे वागणे अनेक सूक्ष्म पातळ्यांवर विनोदनिर्मिती करते. काळा विनोद.

एकाद्याला खलास करण्याआधी जोकर एक प्रश्न विचारतो - Have You Ever Danced With the Devil in the Pale Moonlight? प्रश्न म्हटला तर विचित्र आणि म्हटला तर गहन आहे. पण जोकरचे तो प्रश्न विचारण्यामागचे कारण काय? तर 'तो प्रश्न उच्चारायला छान वाटते'. अशा रीतीने गहन तात्त्विकतेचे तेरावे घातले जाते.

हा विनोद bathos (anti-climax) जातकुळीतला. मर्ढेकरांच्या खालील ओळी त्याच जातकुळीतल्या. पहिल्या ओळीतून उभे राहू पाहणारे नॉस्टॅल्जिक चिंतन दुसऱ्या ओळीमुळे धपकन आपटते.

अजून येतो वास फुलांना अजून माती लाल चमकते

अजून खुरट्या बुंध्यावरती चढून बकरी पाला खाते

नायिका विकी (किम बॅसिंजर) एका संग्रहालयात बसलेली आहे. जोकर तिच्यासाठी तिथे पोहोचतो. सोबत टोळभैरव गुंड. पण संग्रहालय हे अभ्यासू मनाच्या मशागतीसाठी उत्तम ठिकाण. त्यामुळे तिथे आत शिरताना जोकरचे उद्गार - Gentlemen, let's broaden our minds!

हिंदी चित्रपटसृष्टीत हमीद अली खान ऊर्फ 'अजित' या खलनायकाच्या कल्पित विनोदांचे जे पेव फुटले ते मोहक होते.

'लिक्विड ऑक्सिजन' तर प्रसिद्ध आहेच (राबर्ट, इस हरामीको लिक्विड ऑक्सिजन में डाल दो। लिक्विड उसे जीने नही देगा ऑक्सिजन उसे मरने नही देगा।). माझ्या माहितीप्रमाणे हा संवाद कुठल्याच चित्रपटात नव्हता. चुभूदेघे.

भारत पाकिस्तान क्रिकेट मॅच. शेवटली ओव्हर. पाकिस्तानला जिंकण्यासाठी चोवीस रन हव्यात. बॅटिंगला जावेद मियांदाद. बोलिंगला कपिल देव.

अजित (ऊर्फ अंकल अजित) सर्वव्यापी व्हिलन असल्याने त्याच्या गॅंगला प्रत्येक खेळाडूशी बोलण्यासाठी हॉटलाईन आहे.

पहिला चेंडू. अजित - "राबर्ट, कपिल को कहो की ये बॉल इनस्विंगर डालें।" कपिल त्याप्रमाणे चेंडू टाकतो नि मियांदाद षट्कार मारतो.

दुसरा चेंडू. अजित - "राबर्ट, कपिल को कहो की ये बॉल आऊटस्विंगर डालें।" कपिल त्याप्रमाणे चेंडू टाकतो नि मियांदाद अजून एक षट्कार मारतो.

तिसरा चेंडू. राबर्ट - "बॉस, अब कपिल को क्या बोलूं ?"

अजित - "अब कपिल को नही, जावेद को बोलो। उसकी माँ हमारे कब्जे में है। चुपचाप आऊट हो जायें वरना...।"

"राबर्ट, आये हुए मेहमान के हाथमें कितनी घडियां है?"

"एक बॉस"

"उसे और एक घडी पहना दो। और दो घडी का मेहमान बना दो।"

१९९१च्या आर्थिक उदारीकरणानंतर रुपया 'पार्शिअली कन्व्हर्टिबल' झाला (खरे तर 'अकाऊंट कन्व्हर्टिबल' झाला). पण किचकट अर्थशास्त्र बाजूला ठेवू.

रॉबर्ट - बॉस, मिकी माऊस थोडासा हिंदू बनना चाहता है।

अजित - "उसे मनमोहन सिंग के पास भेज दो। पार्शिअली कन्व्हर्ट हो जाएगा।"

मिकी माऊसला पूर्ण हिंदू व्हायचे असेल तरी त्यावर तोडगा आहे.

"उसे दीवारपर लटका दो। 'मिकी' से 'वॉल-मिकी' हो जाएगा।"

पीटर शल्टन हा ब्रिटिश फुटबॉलपटू. त्याच्या नावे एक काळसर विनोद आहे.

पीटर शल्टन रस्त्याने जात असताना एका चारमजली इमारतीच्या चौथ्या मजल्याला आग लागलेली असते. आणि चौथ्या मजल्याच्या गॅलरीत एक आई आपल्या तान्ह्या मुलाला घेऊन वाचवण्यासाठी टाहो फोडत असते. खाली फायरमन लोकांनी जाळे धरलेले असते, पण आईचा धीर होत नसतो. पीटर शल्टन लाऊडस्पीकरवर तिला सांगतो की काळजी करू नको, मी सहज झेलीन. अखेर आई मुलाला खाली टाकते. मूल अगदीच तान्हे आहे आणि सोसाट्याचा वारा आहे. मूल हवेत हेलकावे खात येते आहे. पीटर खाली त्याप्रमाणे पदन्यास करीत स्थानबदल करतो आहे. आणि अखेर पीटर मुलाला अचूक अलगद झेलतो.

गर्दीतून टाळ्यांचा कडकडाट होतो.

तो ऐकताच पीटरचे आपण कुठे आहोत याचे भान सुटते.

आणि तो त्या तान्ह्या मुलाला जमिनीवर आपटतो नि सणसणीत लाथ घालतो.

आपल्याकडचे 'रजनीकांत'चे कल्पित विनोद काळसर नसतात. पण 'अति झाले' श्रेणीतले नक्की असतात. दोन दशकांपूर्वी जेव्हां ईमेल एवढेच समाजमाध्यम होते तेव्हां ईमेल ग्रुप्सवरती अनेक विनोद प्रसारित होत. जुन्या फायली धुंडाळताना त्यातले काही सापडले. ते खाली देतो. स्मरणरंजनार्थ.

* रजनीकांतमुळे कांद्यांना रडू येते.

* रजनीकांत 'रिसायकल बिन' डिलीट करू शकतो.

* भुते का तयार होतात? पापपुण्याचा हिशेब करण्याचा चित्रगुप्ताचा जितका वेग आहे त्यापेक्षा जास्ती वेगाने रजनीकांत माणसे मारतो म्हणून.

* रजनीकांत कॉर्डलेस फोन वापरूनही एकाद्याचा गळा आवळू शकतो.

* रजनीकांत व्हायोलिन वाजवताना 'बो' ऐवजी पियानो वापरतो.

* रजनीकांत खोलीत आल्यावर दिवा चालू करत नाही. तो अंधार बंद करतो.

* रजनीकांत आरशात पाहतो तेव्हां आरशाच्या ठिकऱ्या होतात. कारण रजनीकांत आणि रजनीकांत यांच्या मध्ये कुणीच टिकू शकत नाही.

* बेकहॅम किक मारून फुटबॉल शंभर मीटर लांब पोचवू शकतो. रजनीकांत किक मारून बेकहॅमला दोनशे किलोमीटर लांब पोचवू शकतो.

* 'अपंगांसाठी राखीव' असा बोर्ड असलेले पार्किंग रजनीकांतसाठी आहे. तिथे इतर कुणी गाडी लावली तर काय होईल हे दर्शवण्यासाठी तो बोर्ड आहे.

* रजनीकांतच्या कॅलेंडरमध्ये ३१ मार्चनंतर २ एप्रिल येतो. रजनीकांतला कुणीही एप्रिल फूल करू शकत नाही.

* गूगलवर सर्च करताना तुम्ही रजनीकांतचे स्पेलिंग चुकवले तर गूगल 'Did you mean Rajanikanth?' असे सुचवत नाही. गूगलचा संदेश येतो - Run while you still may have the chance.

* रजनीकांत एका पक्ष्याने दोन दगड मारू शकतो.

* सॅनिटायझर्स ९९.९९% जंतू मारतात. रजनीकांत काहीही १००% मारतो.

* ग्लोबल वॉर्मिंंग वगैरे काही नाही. रजनीकांतला थंडी वाजत होती म्हणून त्याने सूर्य जरा जवळ खेचला.

* कुठल्याही खोलीत १७६० अशा वस्तू असतात की ज्या वापरून रजनीकांत कुणालाही ठार मारू शकेल. यात त्या खोलीचाही समावेश आहे.