मळकट, मातकट अजगरासारख्या पावसाने सगळ्या आसमंताला विळख्यात घेतले होते. सकाळ, दुपार, संध्याकाळ, तारीख, वार, महिना, कशालाच काही अर्थ उरला नव्हता. पोपटी शेवाळाचा साका सगळ्यावर उतरला होता आणि वारंवार जाणिवेवर सफल हल्ले चढवीत होता. पाऊस फोकासारखा, छडीसारखा, चाबकासारखा वा आसुडासारखा शांततेवर फटकारे ओढीत होता एवढेच काय ते खरे होते.
गवतझुडुपे बाजूला सारून पाहिली तरच खालची वाट दिसत होती. सध्या त्यावरून हिंडण्याचा हक्क फक्त तुकतुकीत अंगाचे साप उपभोगीत होते. आंब्याची एक फांदी खांद्याच्या पातळीवरच क्षितीजसमांतर झाली होती. त्याखालून डोके घुसवलेच तर साऱ्या अंगावर हिरवट छटा ओढून घेतलेले एक छोटेसे घर बांबूच्या मखरात गुरफटून बसले होते.
त्या घराच्या कौलांवर निळसर धूर तरंगत नव्हता. एक भोवळलेली ग्लानी कौलांमधून डोके वर काढीत होती, पुन्हा घरात लुप्त होत होती.
घराच्या दारांना कसरीने पिंजकले होते. खिडक्या कवटीला असणाऱ्या डोळ्यांच्या खोबणीसारख्या दिसत होत्या. पावसाची ओल लाल भिंतींच्या आतपर्यंत भिनली होती.
मागल्या दाराची पडवी तीन हात रुंद होती. अति मोठ्या मापाचा मुगूट डोक्यावरून सरकून डोळ्यांवर यावा तशी कौले जास्तीतजास्त खाली सरकली होती. त्यांना आधार देणाऱ्या बहालाला जर मेण माखले असते तर कुणाच्याही ललाटाचा शिक्का घेणे सहजसोपे झाले असते.
दोन्ही हातांची कोपरे आणि कपाळ त्या बहालाला टेकवून, हातांची बोटे डोक्यामागे विणून, कमरेला पंचा गुंडाळलेला महादेव उभा होता. त्याच्या दंडांची गोलाई लाकडासारखी टणक होती.
सारी रात्र जाग्रण घडूनही निष्पन्न काहीच झाले नव्हते. 'आज तरी काही होते का बघायचे' तो मनाशीच पुटपुटला, आणि लालभडक पिंक त्याने वाहत्या पाण्यात सोडली.
सारे आसमंत मुळापासून हादरवणारा विजेचा कडकडाट झाला. आभाळाच्या दिशेला क्षणभर पांढरी कळा पसरली. हा जणू कसला इशारा असल्यासारखा सर्रकन पाऊस उणावला. बेफाम खळाळणाऱ्या पऱ्ह्याचा आवाज हळूहळू कानात झिरपू लागला.
पऱ्ह्यावरचा जीर्ण साकव आठवड्यापूर्वीच लयाला गेला होता. आता पऱ्ह्याला उतार पडेपर्यंत किंवा पेंडवली रस्त्याने बारा मैलाचा वळसा घालण्याची उमेद अंगी येईपर्यंत महादेव आणि लक्ष्मी लख्ख दुकटे होते.
गळ्यात पोफळीच्या माळा, कमरेला कोयती आणि हातात पाचपाच असोले नारळ असा महादेव शेवाळमाखला साकव झपाझप ओलांडत असताना त्याला टोकाशीच आबाभट भेटला.
"काय महादेवपंत, लग्न करतांयसे ऐंकलें".
"ते खातं आईकडे. तिला काय ते विचारा" महादेवच्या गतीत तिळमात्र खंड पडला नाही.
कोपऱ्यावरच्या दुकानातून टेर माडी पियालेला बालब्रह्मचारी रामा शिर्के "बायकांची जात हर्रामी" असा उपदेश करायला दोन पायऱ्या उतरण्याचे कष्टसाध्य काम करून अंगणात आला तोवर महादेव त्याच्याच काय, कुणा शुद्धीवर असलेल्या माणसाच्या आवाजाच्या कक्षेबाहेर गेला होता.
आतमध्ये लक्ष्मी जराशी कण्हली. महादेवाला चहा करायची शुद्ध आली. भिजट गोवरीवर त्याने बूचभर रॉकेल घातले आणि सादळलेल्या काड्या पेटवायची तो खटपट करू लागला.
होमाचा धूर डोळ्यांना मरणाचा झोंबत होता. त्यात मधूनच आबाभट 'हे करा' नि 'ते करा' म्हणून गुरकावीत होता. अनोळखी स्त्रीशेजारी इतक्या जवळ बसून असले वेडेचार करताना महादेव मनोमनी गुदमरला होता. बागेत शिपणे करायला कुणी गेले आहे का, तिरक्या आंब्यापाशी पाट जरासा उस्कटलाय, चंद्रीचा गोठा उखणून चोपायला हवा असले विचार त्याच्या मनात घोटाळत होते. "तर मी म्हणतो बगूनाना" अशी सुरुवात करीत ग्रामस्थ मंडळी सरपंच बगूनानांभोवती कोंडाळे करून वीतभर लाकडाच्या हातभर ढलप्या काढीत बसली होती. आत कोऱ्या लुगड्यांच्या आणि कापूर-डांबरगोळ्यांच्या वासाने जाळे विणले होते.
पावसाचा ताशा पुन्हा कडकडू लागला आणि पऱ्ह्याचा नाद मागे सरकत सरकत लुप्त झाला. थेंबभर दुधाचा तांबडाभडक चहा महादेवने लक्ष्मीसमोर नेऊन ठेवला आणि उकिडवा बसून पेटल्या चुलीवर त्याने भातासाठी आधण ठेवले. गोवऱ्या आता रसरसल्या होत्या आणि एका ओलसर फाट्याच्या शेपटालासुद्धा निखारा चिकटला होता.
लग्न लागले. जोडपे नारायणाच्या देवळात मिरवत जाऊन आले. रात्रीची जेवणे झाली आणि पत्त्यांचा फड बसला. तो बसेपर्यंत बुजलेला महादेव मग बराच निर्धास्त झाला. डांबर घालून बसल्यासारखा तो जाजमाला चिकटूनच बसला. लक्ष्मी वाट पाहून पेंगुळली. खेळणाऱ्या मंडळींचा उत्साह पाहून महादेव खूष झाला. 'आता काळजी नाही' म्हणेस्तोवर बगूनाना दारात उभे ठाकले.
"फोकळीच्यांनो, लग्न त्या महादेवाचे आणि झोंडासारखे त्याला घेऊन काय बसलांत? हं, उठा रावसाहेब".
महादेव अनिच्छेने उठला. सूक्ष्म खसखस पिकली. सावध पावले टाकीत तो हळूच झोपाळ्याकडे जाऊ लागला.
"रांडिच्या, लग्न झाले तुझे. आता झोपाळ्याकडे कुठे चाललास? " बकोटीला धरून नानांनी त्याला मांजरासारखे आत ढकलले.
बाहेरून दार लागले. आत बांगड्यांच्या किणकिणण्याचा आवाज आला. बावरत त्याने हात पुढे केला. एक मांसल दंड त्याच्या बोटांमध्ये आला. चटका बसल्यासारखा त्याने हात मागे घेतला पण त्याच्या नकळत तो पुन्हा आपोआप पुढे सरकला. माडाच्या झावळ्यांमधून पिसाट वारा नाचावा तशा आवाजाने त्याच्या कानात दडा दिला. त्या गजबजाटावर एक उष्ण निःश्वास लख्ख उमटला.
बाहेरच्या पावसाने कानकोंडलेल्या घरातल्या शांततेवर एक शुभ्रकोवळा "ट्यांहा" विस्फोटला. चुलीवरच्या खळाखळा उकळणाऱ्या पाण्याकडे लक्ष न देता महादेव तटकन उभा राहिला सरसरसर त्याच्या अंगावर काटा शिरशिरला. डोळ्यांवरून वीज फटकारून गेली. जडावल्या अंगाने तो उभाच राहिला.