द्रुतगती महामार्गावरून मुंबई-बंगळुरु वोल्व्हो पिसासारखी तरंगत येत होती. द्रुतगती महामार्ग संपला. देहूरोडचे वळण घेतले आणि चालक राजू तेंडोलकरने वेग कमी केला. एकदा आतल्या तपमानाच्या आकड्याकडे नजर टाकली. तो आकडा एखाददुसऱ्या अंशाने वाढला तरी ही लांब पल्ल्याची गिऱ्हाइके किरकिर करू लागत. मग व्हीसीडी व्यवस्थित चालू आहे ना याचा अजमास घेतला. तारस्वरातला किचकिचाट ऐकू आला. गाणे चालू होते बहुतेक. सिनेमा जुना होता म्हणून हरकत नव्हती. गेल्या आठवड्यात एका नुकत्याच प्रदर्शित झालेल्या सिनेमाची व्हीसीडी 'चोरून' दाखवल्याबद्दल वाशी-नाक्यावरच्या भरारी पथकाला दोन हजार रुपये सारावे लागले होते.

एरवी ही सगळी कामे करण्यासाठी सेबॅस्टियन बरोबर असे. पण तो नेमका त्याच्या मुलाच्या बाप्तिस्म्याला वाळपईला गेला होता. बरोबर दुसरा सहाय्यक सहजी उपलब्ध नव्हता. शर्माशेटने दोन ट्रिपा एकट्याने करण्याबद्दल एक हजार रुपये जास्तीचे देऊ केले होते. राजूच्या आईचा ईसीजी काढायचा होता त्याची परस्पर सोय झाली म्हणून राजूनेही ते मान्य केले होते. तसे अवघड असले तरी अशक्य नव्हते. देसाई कॉलेजातले दड्डीकर सर असेच काहीतरी इंग्रजीत बडबडायचे हे त्याला आठवले.

पहिला सिग्नल लागला. वोल्व्होचे धूड झोपाळा खाली यावा तसे थांबले. आता पुणे ओलांडेपर्यंत ही सिग्नलची चिकट गर्दी सहन करावी लागणार होती.

सिग्नल मिळताच राजूने गाडी फटकन उचलण्यासाठी क्लचवरचा पाय सफाईने काढला, आणि घाईघाईत परत दाबला. उजव्या बाजूने एक सँट्रो लाल झालेल्या सिग्नलमधूनच घुसली. खिडकीतून डोके बाहेर काढून राजूने "सुळेमग्गा, बडीमग्गा" चा जप करायला घेतला आणि सँट्रोमध्ये पुरुष नसून बाई आहे हे कळल्यावर नुसतेच रागारागाने डोके हलवत मान आत घेतली आणि परत गाडी उचलली. सिग्नल जेमतेम मिळाला.

=====

मधुरा देसाई फारच वैतागली होती. गेले दोन महिने ती सकाळी पाचपासून रात्री नऊपर्यंत हमाली करत होती. हा क्लायंट जपानचा होता. त्याला दररोज सकाळी अपडेट लागे. आणि तिच्या हाताखालचा एक प्रॉजेक्ट मॅनेजर हैदराबादचा यंडुगुंडू. त्याला धड काही कळत नसे आणि तरीही 'यास यास' करण्यात तो पटाईत होता. दुसरा मॅनेजर प्रसाद ताटके. त्याच्या मते तो सीनीयर प्रॉजेक्ट मॅनेजर आणि मधुरा फार-फारतर टीम-लीड असे हवे होते. ते तसे नसल्याने तो 'सांगितलेले म्हणजे सांगितलेलेच काम करणार' असा हेका धरून बसला होता. तिसरा दिल्लीहून या प्रॉजेक्टपुरता आलेला शर्मा. त्याचा दिवस 'आज गेस्टहाऊसला पाणीच नव्हते' किंवा तत्सम तक्रारीने सुरू होई. काहीच नाही तर "यहांपे तो बारिश बहोतही ज्यादा है, जरूरतसे ज्यादा".

गो-लाईव्ह दोन आठवड्यांवर आले तरी ठरल्याप्रमाणे काम पुरे होत नव्हते. तीन आठवड्यांनी मधुराला जी ई च्या प्रॉजेक्टसाठी ऑनसाईट जायचे होते त्यामुळे हा प्रॉजेक्ट वेळेत संपवणे भाग होते.

हे गो-लाईव्ह व्यवस्थित झाले तर ती बहुधा असोसिएट डायरेक्टर झाली असती. नाहीच झाली, तर समीर म्हणतच होता की टीसीएसला ये म्हणून. पण नवराबायको एका ठिकाणी नकोत असे तिला पहिल्यापासून वाटे.

आज एच डी एफ सी च्या लोकांबरोबर मीटींग होती म्हणून ती लौकर निघाली होती. हाऊसलोन आयडीबीआय कडून त्यांच्याकडे फिरवायचे होते.

विचारांच्या तंद्रीत असतानाच सिग्नल चुकला. मधुराचा संताप संताप झाला. ब्रेक लावण्याऐवजी अचानक तिने वेग वाढवला आणि निघायच्या तयारीत असलेल्या वोल्व्होला वेळेत ओलांडले. वोल्व्होचालक काही बोंबलतोय का हे बघायलाही तिने मागे मान वळवली नाही.

आता मीटिंग उरकल्यावर घरी जाऊन छान बाथटबमध्ये बसावे असे तिने ठरवून टाकले.

काळेवाडीच्या फाट्याला तिच्या 'क्लासिक मॅनोर' मधल्या रोहाऊसकडे वळणार तोच एक ऍक्टिवा डाव्या बाजूने झपकन बाहेर पडली. अचानक ब्रेक लावावा लागल्याने मधुरा स्टिअरिंगवर आपटलीच. शेजारच्या सीटवरची पाण्याची बाटली आणि सेलफोन खाली पडले.

"यू स्टुपिड" असे ओरडण्यासाठी तिने काच खाली केली, पण एक ऍक्टिवाच्या निम्मे आजोबा जीव मुठीत धरून जाताना दिसल्यावर परत तिने काच वर केली. 'जस्ट नॉट माय डे'...

=====

सुधाकरराव चिटणीस जीव मुठीत धरूनच ऍक्टिवा चालवायचे. खरेतर त्यांना त्यांची लुनाच प्रिय होती. पण वर्षातून जेमतेम एकदा बंगळुरुहून येणाऱ्या अतुलला ती खूप जुनाट वाटू लागली. "डॅडी, आता त्या भिकार हॅबिटस सोडा. कार घेऊन देतो म्हणतोय तर 'नको नको'. ऍट लीस्ट टू व्हीलर तरी जरा डीसेंट वापरा" असे म्हणून त्याने ही ऍक्टिवा घेऊन दिली. आता नाईलाज झाला तरच सुधाकरराव ही बाहेर काढायचे. आणि आज नाईलाज झाला होता. कामवाली अलका दोन दिवस आली नव्हती. आणि उल्काबाईंच्या बीपीच्या गोळ्या संपल्या होत्या.

उजव्या बाजूने येणारे सँट्रो त्यांना दिसली नाही असे नव्हे. पण अजूनही ऍक्टिवाचा ऍक्सिलरेटर किती पिळला तर गाडी किती पळते याचा त्यांचा अंदाज बऱ्याच वेळेला चुके. तसा तो चुकला. सुधाकररावांनी ते फार मनावर घेतले नाही. पुण्याच्या रहदारीतून गाडी चालवताना "भगवंता" अशी दर पाच मिनिटांनी साद घालण्याची त्यांना सवय होती. मग सगळी जबाबदारी 'त्या'च्यावर जाई.

समोरचा सायकलवाला अचानक थांबला म्हणून सुधाकररावांनाही गचकन थांबावे लागले. "गाढवा" अशी उपाधी त्या सायकलवरच्या पोराला प्रदान करून ते परत ऍक्सिलरेटर वाढवण्याच्या खटपटीला लागले.

=====

सायकलवरचा बबन गाढवे चमकून थांबण्यामागे कारण होते. शाळेत पास होण्याचे काही लक्षण दिसेना तशी वत्सलाक्कांनी त्याला त्या धुणीभांडी करत त्या घरातल्या गाड्या धुण्याचे काम मिळवून दिले होते. बबनच्या बापाचा पत्ता नव्हता. कोण म्हणे तो वानवडीला दुसरे लग्न करून रहातोय. कोण म्हणे त्याने दापोडीला रेल्वेखाली जीव दिला.

गाड्या धुता धुता तो ए वन मटण शॉपच्या युसुफ रज्जाकच्या नजरेत भरला होता. धतिंग करण्यासाठी असली पोरे गोळा करणे हा युसुफच्या धंद्याचा अविभाज्य भाग होता, मटण शॉप हे नावापुरतेच होते.

आज त्याने बबनला "सायकल चलाता क्या रे" असे विचारल्यावर बबनने बिनधास्त हो म्हणून टाकले. मग युसुफने त्याला कोपऱ्यावरच्या प्रीतम वाईन्स (येथे देशी दारू मिळेल) मधून कॉफेची अर्धी आणि चणापुडी आणायला पाठवले. पिंपरी पालिकेवरच्या मोर्च्यात दहा माणसे पाठवली म्हणून त्याला अखंड पाचशे रुपये कमिशन मिळाले होते.

कॉफेची अर्धी बबनने आपल्या पँटीच्या खिशात सारली खरी, पण खिशाच्या मापाने ती जरा अंगाबाहेरचीच होती. आणि बबनचे पाय सायकलच्या सीटवर बसून पॅडल मारण्याची चैन करण्याइतके लांब अजून झाले नव्हते. त्यामुळे पुढच्या दांडीवर अधांतरी राहून बूड हलवत पॅडल मारणे भाग होते.

अचानक त्याला कॉफेची बाटली खिशातून बाहेर पडतेय असा भास झाला. पटकन थांबून त्याने बाटली चाचपली. वेळेत कळले होते. परत बाटली खच्चून आत कोंबून तो पॅडल मारू लागला. मागचा म्हतारा काहीतरी बडबडला.

समोरून काठी टेकत येणाऱ्या आजींना तो दिसला नाही की काय कोण जाणे, पण त्या नेमक्या त्याच्या पुढ्यात अवतीर्ण झाल्या. बबन परत थांबला. यावेळेस बाटली जवळजवळ बाहेरच पडली. सायकल तिरपी करून त्याने दांडीवरून पाय काढून घेतला. मग एका हातात बाटली आणि दुसऱ्या हातात सायकलचे हँडल धरून तो चालू लागला. त्या म्हतारीला तो काही बोलला नाही. कोण जाणे, माय त्यांच्याकडे कामसुद्धा करत असेल.

=====

चातुर्मास सुरू झाल्यापासून साठेआजी दत्ताच्या देवळात दासबोधाच्या पारायणाला जात असत. देऊळ तसे जवळच होते, आणि फार संध्याकाळ होण्याच्या आत ते संपे म्हणून सुचेतानेही परवानगी दिली होती. नाहीतरी सुचेता थोडीच येणार होती सोबतीला? ती तिच्या जपानी भाषेच्या वर्गांत गुंग होती. सकाळ संध्याकाळ क्लासेस चालत. आणि कुणी जपानी माणसे आली तर दुभाषाचे काम करायला दिवस दिवस बाहेर रहावे लागे.

त्या नादात पोरीने लग्नही केले नव्हते. त्याबद्दल बोलायला लागले की ती निघूनच जाई. त्या समीरबरोबर चांगले जुळले होते. पण कुठे माशी शिंकली कोण जाणे. टीसीएसमध्ये नोकरी मिळाल्याबरोबर त्याला दक्षिण आफ्रिकेत जावे लागले. त्याच वेळेस सुचेताची ती सानक्यू की योनक्यू परीक्षा होती. समीरने टीसीएसऐवजी पर्सिस्टंटमध्ये नोकरी घ्यावी असा तिचा आग्रह. समीर गेला तो गेलाच.

विचारात गढलेल्या आजींना सायकलवाला नीटसा दिसला नाही. समोर काहीतरी हलले, थांबले, परत हलले एवढेच जाणवले. हल्ली हे जरा जास्त होऊ लागले होते. तरी बरे, बाहेर पडताना त्या अंगावर फुटका काळा मणीही न ठेवता अगदी लंकेची पार्वती होऊन बाहेर पडत.

रस्त्याकडेच्या पायवाटेच्या मध्येच नारळासारखा उभवलेला तो दगड त्यांना अजिबात दिसला नाही. ठेच लागून त्या चांगल्याच हिंदकळल्या. खुब्याच्या हाडातून एक चमक गेली. हातात काठी नसती तर पडल्याच असत्या.

'हे मेले मुन्शीपाल्टीवाले म्हणजे...' कुठल्याही देवळात न वापरल्या जाणाऱ्या शेलक्या शब्दांत साठेआजींनी स्वतःशीच पालिकेच्या लोकांची हजेरी घेतली.

=====

निर्विकार अटळपणे तो दगड तिथेच रहाणार आहे.