मराठी ग्रंथप्रदर्शनात अक्षरधारा हे नाव आता इतके रुजलंय की ग्रंथप्रदर्शन म्हणाले की अक्षरधारा असे समीकरण रुजलंय.अक्षरधारा तर्फे मराठी वाचकांसाठी सातत्याने काही उपक्रम राबवले जातात. त्यात वेगवेगळ्या साहित्यिकांशी गप्पा हा प्रमुख कार्यक्रम असतो. काल निळू दामल्यांची मुलाखतीचा कार्यक्रम पाहायला/ ऐकायला टिळकरोडच्या मराठा चेंबर्सच्या सभागृहात गेलो. अक्षरधारा व परचुरे प्रकाशन यांच्या संयुक्त विद्यमाने हा मायमराठी महोत्सवातला एक कार्यक्रम होता. कार्यक्रम अगदी औपचारिकतेला फाटा देऊन थेट चालू केला. हा प्रकार आपल्याला जाम आवडला ब्वॉ!

 निळू दामले म्हणजे एक अवलिया पत्रकार. पारंपरिकतेची जोखड झुगारून मनस्वी लेखन भ्रमंती करणारा मुक्त लेखक पत्रकार. मुलाखत कसली अगदी अनौपचारिक गप्पाच झाल्या. एकदम संवादी शैली, तरुणाईची भाषा. बोजड विद्वत्ताप्रचुर भानगड नश्शे. आयुष्यावर बोलू काही हाच मानस. प्रशांत दिक्षित हे सामाजिक राजकीय भाष्य करणारे पत्रकार म्हणून वाचकांना माहीत आहेत त्यांनी निळू दामल्यांना श्रोत्यांच्या वतीने बोलत केलं.बदलता अमेरिकन या त्यांच्या पुस्तकाच्या संदर्भाने तेथील वर्णद्वेष, सामान्य नागरिक,गुन्हेगारी,राजकीय व सामाजिक परिस्थिती यावर दिलखुलास सोदाहरण भाष्य निळु दामले करीत होते. रात्री ट्रेन मध्ये प्रवास करताना आई मुलीचे भांडण चाललेले त्यांनी पाहिल्यावर त्यांना अगदी आपल्या भारतात आल्यासारखे वाटले. त्यांच्यातला उत्सुक पत्रकार जागा झाला. मुलीला भारतात येऊन संस्कृतचा अभ्यास करायचा होता. दामल्यांनी भारतीय असल्याचा फायदा घेऊन त्यांना बोलते केले  व त्या कुटुंबातला एक हितचिंतक सदस्य बनले. अमेरिकेत आणि भारतात माणसे मूलभूत सारखीच. फरक फक्त चाकोरीबाहेर जगण्याची मानसिकता व तेथील भौतिक सुख सुविधांबाबत आग्रही असणारा नागरिक. तो धर्म तिथे आड येत असेल तर धर्माला बाजूला करतो. तिथलं बेसिक जगणं अ‍ॅश्युअर्ड आहे.

समलैंगितेला पाश्चात्य जगात मानाचे स्थान आहे तो त्यांचा अधिकार म्हणून. त्यांच्यात असलेल्या जिनियस वृत्तीला आर्थिक सुबत्तेची जोड मिळाली. मॅंचेस्टर चं गे सिटी त्याच उदाहरण आहे. समलैंगिकतेला ख्रिश्चनिटी मध्ये पण विरोध होता तो नंतर कसा मोडून निघाला हे सांगताना त्यांनी उपयुक्तता मूल्याचा वापर करून समलिंगी लोकांनी उपेक्षित जगण्यातून कसे स्वतः:ला वर आणले हे सांगितले. लैंगिक मानसिकते बद्दल वेगळेपण हाच काय तो फरक. मला धनंजयच्या कोणार्कच्या मंदिराची शिल्पे ची आठवण झाली.

निळुभाउंनी भारतातील समकालीन परिस्थितीव भाष्य करताना  उपदेशाचे डोस न पाजता साध्या साध्या संकल्पना राबवण्यावर भर दिला. अभिमत विद्यापीठांची उत्पत्ती व त्यातील लागेबांधे यावर मिश्किल व रोखठोक भाष्य केलं. येथील ए आय सी टी, नॅक च्या मान्यता घेण्यातील भ्रष्टाचार मांडला. नॅक मान्यता प्राप्त कॉलेज मध्ये संडास बाथरुम नाहीत. ज्या कॉलेजच्या संडासामध्ये जाणे हेल्दी नाही अशा कॉलेजना ही मान्यता कशी मिळते? असा प्रश्न उपस्थित केला आहे अमेरिकेत जेव्हा अस काही घडत तेव्हा ब्लॉगच्या माध्यमातुन अशा गोष्टींची वाट लावतात. NIKE  या कंपनीत मुलांना कमी पगार देऊन शोषण करणा‍र्‍या प्रकरण एका एमाआयटी तील ब्लॉगर विद्यार्थ्याने उघडकीस आणले.आपल्याकडेही ते माध्यम उपलब्ध आहे आपण ते वापरू शकतो. हे ऐकताना मला नीधप यांच्या स्वच्छतेच्या बैलाला या ब्लॉगिंगच्या माध्यमातून केलेला स्तुत्य प्रयत्नाची आठवण झाली. नीधप जेव्हा मराठी ब्लॉगर्स मेळाव्याला आल्या होत्या तेव्हा मी व्यक्तिश: भेटून त्यांचं स्वत:हून (या बाबतीत) कौतुक केलं होत बरं का! असो तर सांगायचा मुद्दा हा की निळु दामल्यांनी ब्लॉगर्स मध्ये असलेली ताकद वापरण्याचे आवाहन केलं.

गप्पा मारताना त्यांनी वाचन संस्कृतीत लंडनमधील बुक स्टॉलविषयी उदाहरण दिल. तिथ शेजारीच कॅफे मध्ये व्हिस्की मिळते आणि चक्क विस्की महोत्सव साजरा करतात. इथे पुण्यात पाथफाईंडर मधे जेव्हा मी गेलो होतो तेव्हा मला तेथील कॅफे मध्ये कॉफी बरोबर बिअर किंवा वाईन पण ठेवली असती तर काय मजा आली असती असा विचार चाटून गेला होता. निळू दामल्यांनी चक्क आमच्या मनातील हीच वाईन महोत्सवाची कल्पना मांडली त्यामुळे आपण त्यांच्यावर एकदम खुश झालो ब्वॉ.

अक्षरधाराने १००० रुपयांच्या पुस्तकावर ३०० रु ची वाईन फ्री अशी कल्पना राबवली तर मजा येईल. नाहीतरी तुम्ही ३०% देताच कि!

कार्यक्रमाच्या शेवटी प्रशांत दिक्षितांनी वर्षा दोन वर्षांनी जेव्हा भेटू तेव्हा पुस्तक महोत्सवाबरोबर वाईन महोत्सवही असेल अशी आमच्या मनातील आशा व्यक्त करून एक आनंददायी गप्पांचा शेवट केला. आम्ही पुणेरी पद्धतीने चपळाईने पुढे येऊन मराठी ब्लॉगर्स ग्रुपच्या वतीने आभार मानून लक्ष वेधून घेतले व मराठी ब्लॉगिंग विषयी थोडक्यात माहिती दिली. आता कुणी याला टिमकी वाजवून घेतली असे म्हणाले तर म्हणोत बापडे!

तुम्हाला या गप्पा मात्र टिचकीसरशी गप्पा ऐकता येतील.

ऐका!