नदीचं मूळ आणि साधूच कुळ कुणी शोधू नये असं म्हणतात. मला वाटतं तसंच चपलांचा इतिहास कुणी शोधू नये. पादुका, खडावा, चप्पल,बूट असा हा चपलेचा अनंतकाळाचा प्रवास ... गावातील एका झाडाखाली चप्पल बांधणी पासून चकाचक अशा माँल पर्यंत प्रवास करत पोहोचलेले चप्पल आणि बूट....
चपलांच्या दुकानात गेलं की इवल्याश्या आकारा पासून अगदी फताड्या पायापर्यंत सर्वच आकारामध्ये चप्पल आणि बूट पाहायला मिळतात.बुटांतही नावीन्य आहेच..लेदरचे चकाकणारे बूट ते रफ अँड ट्फ स्पोर्ट्स शूज पर्यंत रंगीबेरंगी बुटांचा प्रवासही वाखाणण्याजोगा .माणसाच्या आयुष्यात चप्पल आणि बुटांना तसे तुच्छ स्थान...पण खरं सांगू थोडा विचार केला तर त्यांचे स्थान बहुमोल असे आहे.कपड्यानंतर माणूस सर्वाधिक काय वापरत असेल तर ती चप्पल !. प्रत्येक सुखदु:खात , दऱ्याखोऱ्यात.,काट्याकुट्यात ,ऊनपावसात चप्पल आणि बूट आपल्याला साथ देतात.आणीबाणीच्या प्रसंगात उपयोगात येणारे हमखास हत्यार म्हणजे चप्पलच .
देवाच्या दर्शनाला उभे असलो तरी आपली नजर चपलांकडे असतेच की.चप्पल आणि बूट कुणी चोरणार नाही ना ? हा विचार मनात येतच असतो.खडाखडा बुटांचा आवाज करत चालणारे पोलिस -सैनिक पाहिले की अंगावर रोमांच उभे राहतात.प्रभुरामचंद्र वनवासात गेल्यावर त्यांच्या पादुका सिंहासनावर ठेवून भरताने राज्यकारभार केला होता.आता नेत्यांचा चपला उचलून हुजरेगिरी करून अनेक जण स्वामीनिष्ठा दाखवताना आपण पाहतो.अंगावर चप्पल नाहीतर बूट फेकून मारण्याचे नवीन फँड हल्ली जोर धरतेय. जाँर्ज बुश, पी.सी.चिदंबरम ,अडवाणी, बिहार विधानसभाध्यक्ष , उमर अब्दुल्ला, अशोक चव्हाण यांच्यावर चप्पल-बूट फेकून मारलेली उदाहरणे आहेत.अभिनेता जितेंद्र पासून आरोपीने न्यायाधीशाला चप्पल-बूट फेकून मारल्याचे आपण वाचलेले आहे.त्यामुळे सद्यस्थितीत चपलांना महत्त्व प्राप्त झाले.
चप्पल ,बूट ,ज्युता ,सँन्डल ,शूज ,सभ्य भाषेत पादत्राणे तर गावरान भाषेत पायताण -वहाण असे विविध शब्दप्रयोग आपल्या वापरात कायम असतात.नोकरीसाठी मुलाखत देणाऱ्या उमेदवाराला कपड्यांइतके चप्पल-बुटांकडेही लक्ष द्यावे लागते ,छेड काढणाऱ्या मवाल्यांपासून दूर राहायचे असेल तर महिलांना चपलांचा कित्ती-कित्ती आधार वाटतो.मेरा ज्युता है जपानी म्हणत चप्पल सिनेमात पोहचली.बुटांवर कँमेरा मारल्या खेरीज हिरोची सिनेमात एंट्री कधी झालेय ?.लग्नकार्यात वराचे जोडे लपवल्या शिवाय करवलीला हक्काची कमाई कशी होणार ?.पिकपिक आवाज करणारे बूट घालून चालणाऱ्या लहान मुलाकडे सारेच कसे प्रेमाने बघतात. टाचांच्या चपला घालून स्त्रियाही उंच व्हायला बघतात.कोल्हापुरी चपलांचा आवाज तर भारदस्तपणा दाखवणारा.जीन्स पँटवर शोभणारे बूट तरुण तरुणींचे व्यक्तिमत्त्व कसे खुलवते.आपल्या सामाजिक वैयक्तिक जीवनात चपलांना कळतनकळत महत्त्व आलेले आहे.हे महत्त्व वाक्प्रचार-म्हणींपर्यंत पोहचले आहे.पाहुण्याच्या बुटाने विंचू मारणे ,बापाचे जोडे मुलाला झाले की मुलगा मोठा झाला.मुलीचे लग्न जुळवताना जोडा झिजवावा लागतोच.पायातली वहाण पायात बरी असं म्हणत एखाद्याची लायकी काढली जाते.त्याला चपलेशी उभा करू नका..चपलेने हाणा असा शब्द रागाच्या भरात निघतो. हे सार खरं असले तरीही रात्री-अपरात्री घराबाहेर पडताना पायात चप्पल घालून जा रे असा वृद्ध व्यक्तींचा हमखास सल्ला असतो. केवढा हा चपलेवर भरवसा...आपल्या सोबत असणाऱ्या या चपलेने आपले विश्व किती व्यापलंय ना ?,
लहानपणी आई आणि आता पत्नी मला बजावते अरे ते बूट बदल आता किती झिजलेत ?
माझे बूट खराब झाले म्हणून मी कचऱ्याच्या कुंडीत टाकून दिले.काही दिवसांनी माझे तेच बूट एका भिकाऱ्याच्या पायात मी पाहिले.माझी गरज संपलेले ते बूट आज कुणाची तरी गरज झाले होते.स्वत: झिजून दुसऱ्याला सुगंध चंदन देते हे आपल्याला माहीत आहे .पण स्वत: झिजून आपल्याला आनंद देणाऱ्या चपलेच्या बाबतीत आपण सापत्नभाव ठेवतो ,आयुष्याच्या संपूर्ण प्रवासात आपल्याला साथ देणारी चप्पल आपल्या कडून तशी दुर्लक्षित राहते.
.................................................................................