लग्न होईतो कुठल्याच नवरीला फुलटाईम हाऊसअटेंडंट या पदाची सवय नसते. घराजवळच्या पार्टटाइम जॉबवरून उचलून डायरेक्ट २०किमी अंतरावरच्या एम आय डी सी मध्ये पूर्णवेळ नोकरीला पाठवलेल्या उमेदवाराची जशी अवस्था होते अगदी तश्शीच होते लग्नाच्या पहिल्या काही दिवसात.
घरात नवीन पाळलेल्या माऊकडे किंवा भूभूकडे पाहावे तसंच लक्ष असत सगळ्याचं आपल्याकडे. ही चालते कशी? बोलते कशी? कसे कपडे घालते? आणि मुख्य म्हणजे स्वयंपाक कसा करते? हे अगदी प्रश्नपत्रिकेतले कंपल्सरी प्रश्न असतात. ऑप्शनला टाकायला काही सिलॅबसच शिल्लक नसतो.
माझं लग्न जालं (२०००) तेव्हा आजच्यासारखे हाताशी मोबाईल नव्हते उठसूठ, 'आई हे कस गं करायचं' विचारायला आणि आईसाहेब पण राहायला ३५०किमी दूर, तेव्हा मारली टांग गाडीला की आणला पदार्थ रेडीमेड ही पण सोय नव्हती.
लग्नाच्या तिसऱ्याच दिवशी सासूबाई म्हणाल्या अग आजीचा उपवास आहे आज थोडी उसळ करतेस का? आता आली का पंचाईत? मटकीची उसळ माहिती, मुगाची, चवळीची अगदी शेंगदाण्याची सुद्धा पण ही उपवासाची उसळ कसली??
कुणाला बरं विचारावं? नवऱ्याला काही विचारण्याची सोयच नव्हती कारण तो माझ्यापेक्षा अजिबात हुशार नाही याची मला खात्री होती.
मग मोर्चा दिराकडे वळवला त्याने तर लांबूनच हात झटकले. आता सावजाच्या शोधात असलेल्या शिकाऱ्यासारखी शोधायला लागले कोणी सापडतंय का सांगायला म्हणून.
सासूला विचारावं तर आपलं अज्ञान उघडं पडेल आणि तेही सासूसमोर - कदापि शक्य नाही. नाक उडवून पुढे गेले. साबांपेक्षा साबू कधीही चांगले अॅटलिस्ट कुठे गवगवा तरी करणार नाहीत म्हणून त्यांना हळूच विचारले.
"अग तुमची साबुदाण्याची खिचडी म्हणजेच आमची उसळ" मी जितक्या हळू आवाजात त्यांना विचारलं तेवढ्याच भसाड्या आवाजात त्यांनी उत्तर दिले. कदाचित कॉलनीतल्या समस्त बायका-पुरुषांना कळलं असेल उसळ म्हणजे काय ते.
मानापमानाचा अजिबात विचार न करता मी स्वयंपाक घराकडे वळले पण जाता जाता नवऱ्याकडे एक जळजळीत कटाक्ष टाकायला विसरले नाही बघून घेईन तुला नंतर या अर्थाचा.
साबांनी अगदी घाईघाईने साबुदाणे व शेंगदाण्याचा डबा कट्ट्यावर आदळला.
'मिरची, कोथिंबीर चिरून आणि जिरं फोडणीत टाकतात हे माहितीये ना? की ते पण सासऱ्यांनाच विचारणार आहेस?? '
कायपण ध्यान निवडलंय हेमुने असे चेहऱ्यावर भाव आणत त्या परत बाहेर गेल्या.
मनात शंभर शिव्या देत आणि तोंडावर हसू आणत मी दाणे भाजायला घेतले. खरंतर खूप रडायला येत होत मला अगदी आईची आठवण आली म्हणून रडतेय या कारणाखाली स्वतःचा अपमान झाकता आला असता पण एवढ्यावर संपेल तर ती कला कसली??
शेंगदाणे भाजून कूट करेपर्यंत निम्मे दाणे नवरा, दीर व समस्त बच्चेकंपनीच्या घशाखाली गेले होते. कसाबसा उरलेल्या दाण्यांचा कूट केला आणि गॅसवर कढई ठेवली. साबांनी सांगितल्याप्रमाणे मिरच्या कोथिंबीर धुवून, चिरून व जिरं कोरडे फोडणीत घातले तुपाच्या. फोडणी चांगली तडतडली. मिरच्यांचा ठसका उठला आणि ठसक्यात साबुदाण्याच लक्षात आलं.
साबुदाणा पटकन नळाखाली धरला, चांगला धुतला व सगळं पाणी काढून निथळत ठेवला. तोपर्यंत गॅस बारीक करायचं राहूनच गेलं आणि मिरची कोथिंबीर जिऱ्याने अमावास्येच्या रात्री चंद्र, चांदण्यांनी असहकार पत्करावा तसा शह दिला. लगबगीने पुन्हा दोन मिरच्या चिरून टाकल्या कढईत आणि कोथिंबिरीला काडीमोड दिला यावेळी. भिजवलेला साबुदाणा टाकला सोबत शेंगदाण्याचे कूट+चवीला साखर+मीठ अंदाजे टाकले.
हा सगळा द्रविडी प्राणायाम होईपर्यंत दुपारचे दोन वाजले होते, सगळ्यांची जेवण आटोपली होती आणि आजी नव्या सुनेच्या हातची खिचडी खायला एवढ्या आतुर होत्या जितकी मी सुद्धा माझ्या नवऱ्याला भेटायला नव्हते.
थोड्या वेळाने हातातल्या झाऱ्याने खिचडी हालवली पण हाय रे देवा साबुदाण्याच्या एकीच बळ मला काही केल्या दुभंगता येईना. एकमेकांना त्यांनी इतकं घट्ट पकडून ठेवलं होत जसं जत्रेत मुलाचा हात आईने पकडावा तसं. हा गुंता सोडवायचा म्हणजे डिव्हाईड अँड रूल पॉलिसी अॅप्लाय केली पाहिजे हा विचार करून पुन्हा वाटीभर कुटाचा मारा केला. आता त्या कुटामधल्या सैनिकांनी पण आधीच शत्रुकटात सामील झालेल्या साबुदाण्याशी हातमिळवणी केली. पुन्हा त्या गोळ्याच वजन ५०ग्रॅमने वाढलं.
बायको पहिल्यांदा स्वयंपाकघरात कैतरी करतेय म्हणून भरपेट डेबरा भरल्यावर नवऱ्याने चक्कर टाकली. आजूबाजूला कोणीच नाही हे पाहून स्वारी जरा रंगातच आली दुपारी २. ३०वा. माझ्या गळ्यात प्रेमाने हात टाकले आणि तेवढ्यातच माझ्या हातातला तापलेल्या झाऱ्याने त्याच्या नाकाशी लगट केली.
एवढ्या रोमँटिक मूडमध्ये हा कोकलतोय का? म्हणून मी मागे बघितले तर नाक मुठीत धरून पळून जाणे कशाला म्हणतात हे तेव्हा मला कळ्ळ.
बाहेरच्या खोलीतल्या आज्जीबाईंच्या चार आणि साबांच्या दोन हाका आल्यावर कशीबशी मी खिचडी डिशमध्ये काढली. वर चमचा, शेजारी लिंबू चिरून ठेवलं. पण चमचा काही केल्या खिचडीत शिरायचं नावच घेईना. तोच तेवढा बिचारा माझ्याशी प्रामाणिक असावा.
आज्जींना खिचडी हातात दिली व कल्टी मारायच्या विचारात असताना साबांनी शेजारी जबरदस्तीने बसवलं, दमली असशील ना खिचडी करून म्हणून.
आज्जीनी चमचा काढून बाजूला ठेवला आणि मी हुश्श केलं. हाताने पहिला घास घ्यायला आज्जींची झटापट बघून सगळ्यांचे कान टवकारले व नजरा रोखल्या गेल्या खिचडीवर. पण नशीब नव्हत ना जोरावर माझं, पहिल्या घासाबरोबर पूर्ण गोळा उचलला गेला. आजी त्या गोळ्याकडे झुरळाकडे बघावं तसं आश्चर्यमिश्रित कुतूहलाने टुकूटुकू बघायला लागल्या. त्यांच्या हातातला गोळा ज्या दिशेने फिरेल त्या दिशेला सगळ्यांच्या नजरा फिरायला लागल्या. आता कुठे कुणाच्या अंगावर पडतो की कॉय म्हणून सगळे सावरून बसले आणि सभेत एकच हशा पिकला.