एक्स्टेंशन म्हणजे फाइलचा प्रकार. ती डॉक फाइल आहे की आरटीएफ आहे की जेपीजी आहे की टिफ फाइल आहे हे या एक्स्टेंशनवरून कळते. ही एक्स्टेंशन्स खूपच महत्त्वाची असतात.
फोटो सेव्ह करताना जेपीजी वा टिफ वा बीएमपी अशा प्रकारचे एक्स्टेंशन द्यावे लागते. तसे न केल्यास फोटो 'अनरिडेबल' म्हणजे थोडक्यात निरुपयोगी होतो. समजा तुम्हाला सचिन नावाचा फोटो डाऊनलोड करायचा आहे. तो केवळ सचिन या नावाने करून चालणार नाही. सचिन डॉट जेपीजी किंवा सचिन डॉट टिफ अथवा सचिन डॉट बीएमपी अशा नावाने सेव्ह करावा लागेल. मगच ती फाइल दिसेल. हे जेपीजी, टिफ आणि बीएमपी हे फाइलचे प्रकार झाले. प्रत्येक फॉरमॅटचे महत्त्व वेगळे आहे. पण साधारणत: जेपीजी नावाने त्या फाइल सेव्ह केलेल्या चांगल्या. फोटो स्कॅन करून ठीकठाक केल्यावर त्याला टिफचे एक्स्टेंशन दिले जाते. काही यंत्रणांमध्ये बीएमपी फाइल उपयोगी नसतात. त्या जेपीजीच कराव्या लागतात.
जे फोटोंचे, तेच मजकुराच्या फाइलचे. ही फाइल तुम्हाला डॉक फाइल हवी की आरटीएफ हवी की टेक्स्ट फाइल हवी ते ठरवा आणि कम्प्युटरमध्ये डिफॉल्ट सेटिंग करून घ्या. यातील डॉक फाइल सर्वांच्या परिचयाची आहे. डिफॉल्ट फाइल डॉकच असते. पण आरटीएफ म्हणजेच 'रिच टेक्स्ट फॉरमॅट'चे महत्त्व अलीकडच्या काळात वाढले आहे. अशा अर्थाने की, आज मराठीत अनेक प्रकारची सॉफ्टवेअर आहेत. आपल्याकडे त्यापैकी एकच सॉफ्टवेअर (उदा. श्री लिपी) असेल; पण दुसऱ्याकडे दुसरे (उदा. आकृती) सॉफ्टवेअर असेल तर त्याला ते आपल्याकडच्या लिपीत कन्व्हर्ट करता आले पाहिजे. कन्व्हर्ट करायचे असेल तर त्यासाठी पहिल्या माणसाने त्याला आरटीएफ फाइल पाठवणे अत्यावश्यक असते. चुकून डॉक फाइल पाठवली तर ती दुसऱ्या लिपीत नीट कन्व्हर्ट न होण्याचा धोका असतो.
वर्डमध्ये प्रत्येक फाइल कोणत्या फॉरमॅटमध्ये सेव्ह व्हावी, हे आपण ठरवू शकतो. त्यासाठी मायक्रोसॉफ्ट वर्ड ओपन करा, टूल्स-ऑप्शनवर क्लिक करा, नंतर ऑप्शन्समध्ये जाऊन सेव्ह मेन्यूवर क्लिक करा. तेथे खालच्या बाजूला 'डिफॉल्ट फॉरमॅट'मध्ये 'सेव्ह वर्ड फाइल ऍज' असा उल्लेख असेल. त्यापुढे 'रिच टेक्स्ट फॉरमॅट'वर क्लिक करा. म्हणजे नंतरची प्रत्येक फाइल याच फॉरमॅटमध्ये सेव्ह होईल. मजकूर कोणाला पाठवायचा नसल्यास डॉक फाइल असली तर काहीच बिघडणार नाही. 'सेव्ह वर्ड फाइल ऍज'मध्ये असंख्य ऑप्शन्स तुम्हाला दिसतील, पण त्यामुळे चक्रावून जाऊ नका. केवळ आरटीएफवर क्लिक करा आणि निश्चिंत राहा.
एखाद्या फाइलचे एक्स्टेंशन काय आहे ते कळल्यावर ती कोणत्या प्रोग्राममध्ये ओपन होईल ते कळते. किंवा ओपन करायची नसली तरी ती कशातली फाइल आहे ते कळते. उदा. सचिन डॉट क्यूएक्सडी म्हणजे ही क्वार्क एक्स्प्रेस सॉफ्टवेअरमधली फाइल आहे. वर्तमानपत्रांची पाने ज्या सॉफ्टवेअरमध्ये लागतात, त्यापैकी हे एक आहे. ते आपल्या घरी सर्वसाधारणपणे नसते. त्यातील
फाइल कोणी पाठवली तर ती ओपन होणे कठीणच. वर्तमानपत्रे आणखी एक सॉफ्टवेअर वापरतात; ते म्हणजे पेजमेकर. त्याचे नाव सचिन डॉट पीपी५ अशा पद्धतीचे असते. ती फक्त पेजमेकरमध्येच ओपन होते. ती क्वार्कमध्ये ओपन होणार नाही, वर्डमध्ये तर अजिबात नाही.
थोडक्यात, ही एक्स्टेंशन्स खूपच महत्त्वाची असतात.
(संदर्भ - महाराष्ट्र टाईम्स)