"कशाला शिकलो ड्रायव्हिंग असं झालंय. हात मोडलेला, पाय मोडलेला अशा अवस्थेत किती दिवस घरी राहावं लागणार आहे कुणास ठाऊक. मला एका हाताने टाईप करणंही कठीण जातंय. " शुभमने नेहाला टेक्स्ट मेसेज पाठवला. त्यानंतर मात्र त्याच्यात त्राणच राहिलं नाही. वीस वर्षांपर्यंत मेंदू तातडीच्या प्रसंगात निर्णय घेण्याएवढा विकसित झालेला नसतो हे, आईने सांगितलेलं तज्ज्ञाचं मत खरं असावं असं आज त्याला प्रथमच वाटत होतं. हायस्कूलमधलं हे शेवटचं वर्ष. दोन महिने उरलेले, त्यानंतर कॉलेज. गॉश! परीक्षा, मार्क्स, कॉलेज प्रवेश.. सगळं घरात बसून कसं पार पडणार? थकल्या मनाने त्याने खुर्चीवरच मान मागे टेकवली, पण दृष्टीसमोर चार दिवसांपूर्वी घडलेला अपघातच येत राहिला.

अकरावीपर्यंत काही केल्या त्याला ड्रायव्हिंगची संधी घरातून मिळाली नव्हती. शाळेतच शिकून घेता येतं म्हणून तो गाडी दहावीतच शिकला. पण घरची गाडी मिनतवाऱ्या करूनही मिळत नव्हती. अगदी क्वचित फार हट्ट केला की जवळच्या रस्त्यावर एक चक्कर टाकायला मिळे तेवढंच. गाडी शिकल्यापासून इथे तिथे जायलाही त्याला गाडीशिवाय पर्याय नाही असंच वाटायला लागलं होतं. दर वेळेला कशाला आई-बाबाला आणणं पोचवणं याचा त्रास? दोघांना पटवायचा अयशस्वी प्रयत्नही केला शुभमने. शेजारचा कॉलेजमध्ये जाणारा सॅम काय टेचात स्पोर्टस कार चालवतो. त्याच्या नाकावर टिच्चून त्याला आपली गाडी भरधाव, खचकन ब्रेक दाबून, व्ही सिक्स इंजिनचा आवाज करत चालवायची होती. शेवटी बारावीत गेल्यावर आईच्या जुन्या का होईना मिळालेल्या गाडीवर समाधान मानावं लागलं. वर्ष बरं गेलं आणि चार दिवसांपूर्वी, शनिवारी सकाळी तो मित्राकडे जायला म्हणून घराबाहेर पडला. फार लांबही नव्हतं घर. रोजचाच रस्ता. गाडीचा वेगही कमी होता. शनिवारची सकाळची वेळ त्यामुळे फारशा गाडय़ा नव्हत्याच रस्त्यावर. गाडीत लावलेल्या रेडिओवरच्या गाण्यात शुभम रंगला होता. डावीकडे वळायचा सिग्नल अजून पिवळा होता. तो लाल व्हायच्या आधी आपण गाडी वळवू असाच अंदाज बांधला शुभमने. थोडासा वेग वाढवीत त्याने गाडी वळवली आणि काय होतंय याची जाणीव होईपर्यंत समोरून आलेली गाडी त्याच्या गाडीच्या उजव्या बाजूवर आदळली. त्याचं अनुकरण करत मागून आलेली गाडीही धाडदिशी त्याच्या गाडीच्या मागच्या भागावर आदळली. सीटबेल्ट घातलेला असूनही शुभमच्या मानेला जोरदार हिसडा बसला. बाजूने आदळलेल्या गाडीमुळे खिडकीच्या फुटलेल्या काचाही उजव्या गालात रुतल्यासारख्या वाटल्या. सगळ्या गाडय़ा कर्कश्य आवाज करत थांबल्या. त्याने हात हलवायचा प्रयत्न केला खरा, पण हात हलेना. पायातूनही प्रचंड कळा येत होत्या. मागून आपटलेला गाडीचा ड्रायव्हर तोपर्यंत मदतीसाठी धावला होताच. समोरून आपटलेल्या गाडीतल्या माणसांनाही लागलं असावं. शुभमच्या डोक्यातलं विचारचक्रही थांबलं. अॅंब्युलन्स, फायरब्रिगेडचे आवाज कानात घुमायला लागले तेव्हा कुणी तरी सेलफोनवरून ९११ ला कॉल केल्याचं त्याला जाणवलं. शुभमला अतीव वेदनेने गुंगीच आली. जाग आली ती रुग्णालयातच. हातापायात प्लॅस्टर आणि समोर बसलेले आई, बाबा.

"कसं वाटतंय? " आईच्या आवाजातला हळुवारपणा जाणवून त्याला एकदम रडायलाच यायला लागलं. "बाकीच्या गाडीतली माणसं कशी आहेत? " मनातल्या मनात प्रार्थना करत त्याने प्रश्न केला. तरुण मुलांच्या निष्काळजीपणाने हकनाक बळी गेलेल्या माणसांच्या किती कथा त्याने ऐकल्या होत्या. आपल्यामुळे कुणावर तशी वेळ येऊ नये याचं भान त्याला तशाही अवस्थेत होतं.

"सगळी ठीक आहेत. मागच्या गाडीतल्या माणसाला फार लागलेलं नाही. समोरून जी गाडी आदळली त्यातल्या बाईंनाही सुदैवाने फारसं लागलेलं नाही. एक हात थोडासा सुजलाय तेवढंच. पोलिसांना तुझ्याशी बोलायचं आहे. इन्शुरन्स कंपनीच्या माणसांनाही काही प्रश्न विचारायचे आहेत. या गोष्टी लगेचच कराव्या लागतात. तेव्हा जे आठवत असेल ते आणि काय असेल ते खरं सांगून टाक. " बाबा आणि आईच्या आश्वासक वागण्याने त्याला डोक्यावरचं प्रचंड ओझं क्षणभराकरता का होईना उतरल्यासारखं वाटलं. पुढच्या दोन दिवसांत बऱ्याच गोष्टी घडल्या. पोलिसांचे अगणित प्रश्न, विमा कंपनीने झटकन वाढविलेला विमा, त्या दोन गाडय़ातली माणसं कोर्टात तर खेचणार नाहीत ना ही भीती तर होतीच. या चार दिवसांत त्यापैकी कुणाचा फोन आला नव्हता. पण बऱ्याचदा नंतर मान दुखतेय, पाठीला मुका मार बसला, या कारणांनी पैसे काढण्याचा प्रयत्न करतात असं कालच त्याची भेटायला आलेली मित्रमंडळी सांगत होती. आई किंवा बाबा काहीच कसं बोलले नाहीत? त्याला आश्चर्य वाटलं. दोन दिवसांनी घरी आल्यावर त्याच्या खोलीत दोघं येऊन बसले होते. तेव्हा त्यांनी विचारलेले प्रश्न त्याच्या डोळ्यासमोर नाचले.

"तू सेलफोनवर नव्हतास ना बोलत? " आईने थेट मुद्दय़ालाच हात घातला.

त्यालाही झाल्या प्रकारामुळे दोषी वाटत होतच. नेहमीचा आक्रमकपणा कुठेतरी लोपला होता.

"नाही. मी गाडी चालवताना कधीच सेलफोन नाही गं वापरत. तुम्ही रोज बाहेर पडायच्या आधी आठवण करून देताच की. "

"तरी खात्री करून घ्यायला हवीच. टेक्स्टिंग नव्हतं ना चाललेलं? " बाबाने पुढचा प्रश्न विचारला. त्याने नुसतीच नकारार्थी मान हलवली.

"लाल सिग्नलवर डावीकडे वळवलीस गाडी? "

"नाही. पिवळ्यावर. " हळूच तो उत्तरला.

"अरे, पण किती वेळा सांगितलंय की सिग्नल पिवळा होतंय असं दिसलं की थांबायचंच. भलतं धाडस करायचं नाही. अवघे काही सेकंद नाहीतर मिनिटं वाचतात, पण ते वाचवायला जाताना काय घडू शकतं ते पाहतोयस ना? "

"मॉम, डॅड आय अॅम रिअली सॉरी. " विचारावं की नको या संभ्रमातच त्याने विचारलं.

"कुणी "सू" (खटला) नाही ना करणार आपल्याला? माझे मित्र म्हणत होते की पैसे उकळायला पाहतात मानेचं नाहीतर पाठीचं दुखणं सुरू झालं म्हणून. "

"अजून तरी नाही. त्या समोरून येणाऱ्या बाई सेलफोनवर बोलत होत्या बहुतेक. पण खटला होण्याची शक्यता नाकारता नाही येत. ते बघू आपण नंतर. आत्ता तरी तुझा अभ्यास, परीक्षा हे सगळं कसं पार पडणार हे पाहायला हवंय. " दोघांनीही त्याला धीर देत म्हटलं. त्याला ड्रायव्हिंगबद्दल हजार सूचना करणारी, बडबडणारी आईही शांत होती. त्यामुळे तर शुभमला अधिकच दोषी वाटत होतं. चूक असून किंवा नसूनही वाढलेला विम्याचा हप्ता डोळ्यासमोर नाचत होता. त्याच्या लायसन्सवर आलेले पॉईंटस अस्वस्थ करत होते. त्यात आणखी हे कोर्ट प्रकरण नको उद्भवायला. यापेक्षा गाडी नसतोच शिकलो इतक्या लवकर तर? उगाचच त्याला वाटत राहिलं.

शुभम,

असा झोपून राहिलेला, थकलेला, वाद न घालणारा शुभम पाहणं फारसं सोपं नाही. मला तुझ्या चेहऱ्यावरूनच कळतंय की तुला फार अपराधी वाटतंय. झालं ते झालं. आता त्याची चर्चा करण्यात, उगाळण्यात काय अर्थ आहे. थोडक्यात निभावलं यात समाधान मानायचं. नववीतच सगळी मुलं शिकतात म्हणून तुलाही शिकायचं होतं. तेव्हा आम्ही ड्रायव्हिंग मना केलं होतं ते याच कारणासाठी. टेक्स्टिंग, सेलफोनचा वापर आणि मद्यपान करून केलेल्या ड्रायव्हिंगमुळे किती अपघात झालेले आपणच ऐकले आहेत आणि आपण कितीही व्यवस्थित चालवली गाडी तरी बाकीचे कशी चालवतायत ते आपल्या हातात कुठे असतं? याच मुळे फार सावध राहावं लागतं गाडी चालवताना. तुझ्या शाळेतल्याच पाच मुलांची ती शोकांतिका आठवतेय ना? झाडावर आदळून गाडी उलटी पालटी झाली. गेलीच ना सगळी मुलं त्यात? आजही त्या रस्त्यावरून जातो आपण तेव्हा गवतावर रस्त्याच्या बाजूला त्यांच्या स्मृतीसाठी लावलेल्या काठीवरचा फलक, नाहीतर क्रॉस असलेले दांडे किंवा अधूनमधून तिथे दिसणारी ताजी फुलं पाहिली की तुला ती मुलं आठवतात. मला ताजी फुलं तिथे ठेवणाऱ्या त्यांच्या जिवलगांचं दु:ख व्याकुळ करतं. सेलफोनचा वापर, मद्यपान या गोष्टींवर नियंत्रण ठेवता येईल. पण तुम्हा मुलांचा मेंदू लहान वयामुळे तातडीच्या प्रसंगात निर्णय घेऊन कृती करण्याएवढा विकसित झालेला नसतो त्याचं काय करायचं रे? आणि हे अभ्यासाने सिद्ध झालेलं सत्य आहे. तुला घडलेला हा अपघात म्हणजे डोळे उघडणारा धडा असेल अशी अपेक्षा करू का?

ता. क. : तू वाचतोस का रे माझी पत्रं? तुझ्या वागण्यातून वाचत असावास असं वाटतं तरी. म्हणजे बदलत चाललेला, समंजस असा काहीसा वाटतोस तू हल्ली. हे वाढत्या वयामुळे, माझ्या एकतर्फी पत्रलेखनांने की दोन्हीमुळे?

-तुझी आई

_________________________

ओ.. ड्यूड! ही लोकसत्तेत प्रसिद्ध झालेली लेखमालिका म्हणजे भारतीय पालकांच्या अमेरिकन असलेल्या तरुण मनांच्या स्पंदनाचा आलेख आणि आईने मुलाला पत्र लिहून तिला काय वाटतं हे व्यक्त करण्याचा केलेला प्रयत्न. यातून ओळख होईल ती तिथल्या हायस्कूलमध्ये जाणाऱ्या मुलांच्या जीवनशैलीची समस्यांची प्रगतीची, शाळांमार्फत नवीन नवीन राबविल्या जाणाऱ्या उपक्रमांची.

____________________________