श्री समर्थ रामदास स्वामींच्या चिंतन, लेखनामध्ये जराही खंड नव्हता. दुःख, दैन्य आणि दारिद्र्य या सर्वांचे मूळ कारण 'अज्ञान' हेच आहे-- या बद्दल त्यांच्या मनात जराही किंतु नव्हता. ते अज्ञान दूर करावे, लोकांना सुखी , समाधानी जीवनाचा मूलमंत्र द्यावा, असा त्यांनी ध्यास घेतलेला होता. त्यासाठी अखंड आणि अथक परिश्रम करीत होते.