दारावर थाप पडली आणि विलासप्रसादांची झोप मोडली. आज पाडवा असूनही विलासप्रसाद अंमळ उशीराच उठले.  उठल्याबरोबर ताबडतोब त्यांनी आरशात पाहून केस व्यवस्थित केले,  ठेवणीतले हास्य तोंडावर चिकटवले आणि दार उघडले.

हातात ओवाळायचे ताट घेऊन बाईसाहेब उभ्या होत्या.

"हे काय तुम्ही अजून तयार नाही. आज पाडवा ना. रितेशबाबा पण अजून उठायलाय"

कावरेबावरे होऊन विलासप्रसादांनी आजूबाजूला पाहिले.

"अगं हळू बोल. कोणी ऐकलं तर.. खुर्ची जाईल माझी "

"का काय झालं.?"

लहानपणापासून मला काळ (समय ह्या अर्थी) आणि काळ (मृत्यु, यम ह्या अर्थी) ह्या दोन शब्दांबद्दल एक कुतुहल होते.

मृत्यूला काळ का म्हणत असावेत? (उदा. कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ) ह्या दोन्ही संकल्पनांना एकच शब्द का आला असावा? (उदा. 'कायदा पाळा गतीचा काळ मागे लागला, थांबला तो संपला' ह्या ओळीत दोन्ही अर्थ ध्वनित होतात ना?)

उत्तर काही केल्या मिळाले नव्हते.

सभागृहात मिट्ट काळोख होता. टाचणी पडली तरी आवाज होईल इतकी शांतता होती. हळू हळू सारंगीचे सूर सभगृहात पसरू लागले... एक प्रकाशझोत स्टेजवर दिसू लागला.. त्यात एक लाल रंगाचा कुडता घातलेला तरुण आपल्या सारंगीतून सूरांची उधळण करत होता‌. सर्वजण मंत्रमुग्ध होउन पाहत/ऐकत होते. थोडावेळ आलापी झाल्यावर शेजारील तबल्यातून एक ताकदवर, खणखणीत बोल उठला... प्रकाशझोत आता तबल्यावर आला होता.... तो तोच होता.

प्रवासवर्णन असे आपण ज्याला म्हणतो ते म्हणजे स्थलवर्णनच जास्त असते. कारण त्यातील प्रवास हा पारंपरिक वाहनांतून (मोटार, बोट, विमान, रेल्वे आदी) झालेला असतो. प्रत्यक्ष प्रवासाचे वर्णन त्यात जवळपास नसतेच.

१९६३ साली एक बत्तीस वर्षांची आयरिश युवती सायकलवरून भारतात यायला निघाली, आणि आली. त्या 'प्रवासा'चे वर्णन म्हणजे फुल टिल्ट (Full Tilt) हे पुस्तक. त्या युवतीचे नाव Dervla (काय उच्चार करायचा तो करा! ) Murphy.

भडक लाल रंगाचे कपडे घालून एकता कपूर तिच्या गिरणीत नेहमीप्रमाणे कामात दंग होती। मधली एक गिरणी फारच अवाढव्य होती. एखाद्या ऑटोमोबाईल कारखान्यात शोभावी, अशी. या गिरणीवर एकता कपूर स्वतः काम करत होती.

• आजकाल चाललेल्या वाईट घटना पाहता, समाजाचे मोठे नैतिक अपचन झाले आहे, असे वाटते, असेही ते म्हणाले.
• दागिन्यांनी सजलेले आपले रेखीव मन ती आरशात ट्याहाळत होती.
• पाकिस्तानात फक्त पंधरा मिनिटात बारा घटस्फोट, चोवीस सुखी.
  

स्वयंपाकघरातल्या ओट्याजवळच्या सिंकमधला आमचा म्युनिसिपालटीचा नळ उघडा राहिला असेल हे आठवल्याबरोबर माझं समोरच्या गप्पांमधलं लक्ष उडालं. भरीत भर म्हणजे सिंकची खालून पाणी जाणारी वाट मीच झुरळांचा प्रतिबंध करण्यासाठी बंद केली होती. पाणी आलं असतं तर खैर नव्हती. वास्तविक माझ्या समोरच्या गप्पा फारच रंगल्या होत्या. हजर नसलेल्या बहुतेकींचे यथाशक्ति उद्धार करून झाले होते. आपापल्या मुलांची खरी आणि नवऱ्यांची खोटी कौतुकं रंगवून झालेली होती. जी ती टिपेच्या आवाजात आपापला मुद्दा लावून धरत होती.

"माणसाचे जीवन म्हणजे एक कोरी वही असते जिच्या प्रत्येक पानावर आठवणीच्या शाईने तो अनुभव लिहून ठेवतो. बरेचदा खोडातोडिच्या रूपात चुका कागदावर घर करून बसतात. एकदा जे लिहिले ते परत मिटवता येत नाही आणि अर्ध्याहून जास्त भरल्यावर जेव्हा वही मागे पडताळून बघितली जाते तेव्हा या खाडातोडी दुरुस्त करण्याची तीव्र इच्छा होते. कधी सुंदर अक्षरांमध्ये लिहिलेले लेख वाचता वाचता मन त्याच पानांवर घुटमळते. परत,   तसाच एखादा नवीन लेख नवीन पानावर नवीन रीतीने लिहिण्यास मन आरंभ करते. आणि ते वहीचे शेवटचे पान असते........ "