पुस्तक-परिचयः सूर्य पेरणारा माणूस

नुकतेच प्रा. प्रवीण दवणे यांचे "सूर्य पेरणारा माणूस" नावाचे पुस्तक वाचनात आले. प्रकाशक: साप्ताहिक विवेक (हिंदुस्थान प्रकाशनसंस्था), प्रथमावृत्तीः ८ मे २००८, मूल्यः रु. १००/- फक्त. विस्मयकारक नावाच्या, या पुस्तकात विस्मयचकित करणाऱ्या एका आयुष्याचा आलेख साकारला आहे. उण्यापुऱ्या एका दशकाच्या कालावधीत नव्या मुंबईतील प्रतिष्ठित बांधकाम व्यावसायिक म्हणून नावारूपास आलेल्या "हावरे बिल्डर्स" चे संस्थापक कै. सतीश काशिनाथ हावरे यांचे ते चरित्र आहे. आजमितीस 'हावरे बिल्डर्स' दररोज दहा-बारा घरे आणि दुकानांचा ताबा ग्राहकास सुपूर्त करत आहेत. नव्या मुंबईच्या क्षितिजरेषेवरच त्यांनी 'हावरे' नाव कोरले आहे. बांधकामक्षेत्रात सर्वात गतिमान आणि विश्वासार्ह व्यवसाय समर्थपणे प्रस्थापित करून ग्राहकांच्या पसंतीस पोहोचवणाऱ्या मराठी मातीतल्या उद्योजकाची ही यशोगाथा आहे. उद्योजकतेची आस मनात धरून समोर येणाऱ्या होतकरू मराठी तरुणांना, आयुष्य घडवावे कसे ह्याचा वस्तुपाठ म्हणून ते उपयोगी ठरू शकेल याचा विश्वास वाटतो.

लाइट गेले, त्यामुळे पंखा बंद झाला आणि पंखा बंद करायचं अन मला जाग यायचं स्विच एकच असल्यासारखं मी खाडकन झोपेतनं जागा झालो. खोलीत चांगलाच उजेड दिसला. हात लांब करून मोबाईलवर किती वाजले ते पाहिलं. ०९:०० अस दिसताच शिSSSSट अस जोरात ओरडून पांघरूण बेडच्या दुसऱ्या कोपऱ्यात भिरकावून दिलं. झोपेतनं नुकतंच उठल्यावर बहुतेक वेळा आवाज जड असतो. तो इफेक्ट जायच्या आत बॉसला फोन लावला. बरं वाटत नाहीये, त्यामुळे ऑफिसला थोडासा उशीरा येईन अस त्याला सांगितलं. लाइट गेल्यामुळे गिझरचा काही उपयोग नाही. त्यामुळे गार पाण्याने पटकन अंघोळ उरकली. बरं वाटत नाहीये अशी थाप मारली खरी पण ह्या गार पाण्यानं खरचचं आजारी पडायचो असा विचार करत घराबाहेर पडलो.

ऑफिसमध्ये पोहचेस्तोवर १२ वाजून गेले होते. डेस्कजवळ आल्यावर पाहिलं तर माझ्या जागेवर एक मुलगी बसली होती. अरे मी चुकून दुसऱ्याच फ्लोअरला आलो की काय असा विचार करत होतो तेवढ्यात बॉसनं मागून येऊन पाठीवर थाप मारली. काय हिरो बरं वाटतंय का आता? मी आवाज शक्य तितका खोल नेत म्हणालो हां.. ठीक आहे आता. ओके.. मौसमी अशी त्याने माझ्या जागेवर बसलेल्या मुलीकडे बघून हाक मारली. येस सर अस म्हणत ती पटकन उभी राहिली. ती सर म्हणाल्यावर मी लगेच ओळखलं की ही नक्कीच फ्रेशर आहे. ये अनिश है और अनिश ये मौसमी.... आजसे ये हमारे टीम मे काम करेगी. मग बॉसने तिला काय काय माहिती द्यायची आहे, तिला काय काय येतं ह्याची कॅसेट वाजवायला सुरुवात केली. ओके, आय नो, गॉट इट, आय विल टेक केअर ऑफ इट अशी समारोपाची वाक्यं टाकून सुद्धा काही उपयोग झाला नाही. शेवटी ए आणि बी अशा दोन्ही साइडची कॅसेट वाजवून मगच त्याने आमचा पिच्छा सोडला.

मग मी वळून तिच्याकडे नीट पाहिलं. एकदम टपोरे डोळे होते तिचे. मी तिला बस म्हणालो आणि पलीकडची एक रिकामी खुर्ची ओढून स्वत:साठी घेतली. मला पटकन तिचं नावच आठवेना. स्वत:चा खूप राग आला. सॉरी आय फरगॉट युअर नेम... मी खजिल होत म्हणालो. ओह.. नो प्रॉब्लेम, मायसेल्फ मौशुमी... अस म्हणत तिनी हात पुढं केला. ते "मौशुमी" ती इतकं छान म्हणाली की बास......... मग हा बॉस मौसमी काय म्हणतो तिला. ते अगदी "मोसमी वारे"तलं मोसमी वाटतं. बरं झालं मी हिला नाव विचारलं; नाही तर मी पण येडछाप सारखं तिला मौसमी म्हणालो असतो. है शाब्बास असं मनाशी म्हणत मी स्वत:ची पाठ थोपटून घेतली आणि आपला बॉस हा एकदम भुक्कड आहे ह्याची परत एकदा खात्री पटली. "मायसेल्फ अनिश" शक्य तेवढ्या स्टाइलने म्हणण्याचा प्रयत्न केला.

फार काळ इंग्लिशमध्ये बोलावं लागलं की मला गुदमरल्यासारखं होतं. "आपको शिफ्ट मे आना पडता है क्या? " असं विचारून तिनीच माझी सुटका केली. "अरे नही नही.... आज थोडा बीमार था, इसलिये लेट आया. " तेवढ्यात तिचा मोबाइल वाजला. एक्सक्युज मी म्हणत तिनी फोन घेतला. "हां आई पोहोचले मी ऑफिसमध्ये वेळेवर. हो हो काहीच प्रॉब्लेम नाही आला. आई मी जरा कामात आहे. लंच-ब्रेक मध्ये करीन फोन. ओके? चल बाय.. " अस म्हणत तिनी फोन ठेवला. च्या मारी... ही तर मराठी आहे की. छातीवरून एकदम इंग्लिशचं दहा आणि हिंदीचं पाच किलोचं वजन उतरल्यासारखं वाटलं. ती माझ्याकडे बघून हसली. संभाषणाची गाडी परत हिंदी/इंग्लिशकडे जाण्याआधी मी पटकन विचारलं "कुठे राहता तुम्ही? "
"औंधला! "
"अच्छा!!! मग ऑफिसला कशा येता? वायुने? " (आमच्या ऑफिसच्या बसचं नाव वायू आहे)
"नाही पीएमटीने. सोमवारपासून येणारे वायुने. "
"ओह... आय सी". मग मी तिला प्रोजेक्टची थोडी-फार माहिती दिली. कामाचं स्वरूप समजावलं. तिला काय काय शिकावं लागेल ते पण सांगितलं. हे सगळं ती तिच्या काळ्याभोर, टपोऱ्या डोळ्यांनी माझ्याकडे पाहत लक्षपूर्वक ऐकत होती. त्यामुळे मला दडपण आल्यासारखं होत होतं. दहा-पंधरा लोकांसमोर प्रेझेंटेशन देताना येतं तसं टेन्शन यायला लागलं होतं मला. कधी एकदा हे ज्ञानदानाचं कार्य संपवून संभाषणाची गाडी परत इंफॉर्मल टॉकवर नेतो असं झालं होतं. तेवढ्यात बॉसनं तिला बोलावलं. मग टीममधल्या इतरांशी ओळखी, राहिलेलं डॉक्युमेंट सबमिशन, इंडक्शन ह्यातच तिचा उरलेला दिवस गेला. जाताना मला आवर्जून बाय करून गेली. मी ऑफिसमध्ये बारा वाजता उगवल्यामुळे नेहमीसारखं सात वाजता निघणं काही बरोबर दिसलं नसतं.

आम्हाला दोघांना एकाच मॉडयुलवर काम करायचं असल्यानं तिला माझ्या शेजारचाच पीसी मिळाला. थोड्याच दिवसात माझ्या लक्षात आलं की मौशुमी खूप बडबडी आहे. एकदम छान ट्यूनिंग जमलं आमचं मग. एकदा असंच बोलता बोलता तिला म्हणालो "पहिल्यांदा तुझ्या नावावरून मला वाटलं की तू बंगालीच आहेस. पण तुला तुझ्या आईशी बोलताना ऐकलं तेव्हा कळालं की तू मराठी आहेस ते. " त्यावर माझ्याकडे रोखून पाहत ती म्हणाली "अरे मी अर्धवट आहे. "
"म्हंजे? "
"म्हणजे मी अर्धी बेंगॉली आणि अर्धी मराठी आहे. माझे पपा बेंगॉली तर ममी मराठी आहे. लव मॅरेजे त्यांचं.. मग झाले की नाही मी अर्धवट. " डोळे मिचकावत ती म्हणाली.
"तुझ्या ह्या असल्या लॉजिकनं मला तर पूर्णच वेडा म्हणावं लागेल. " ह्यावर ती एकदम खळखळून हसली. "यू आर टू मच ऍनी!!! " ऍनी........ वा काय मस्त शॉर्टफॉर्म केलाय माझ्या नावाचा. नाहीतर माझे आई-बाबा. बाबा अन्या म्हणतात (एकदम चमन वाटतं ते) तर आई त्याच्यापेक्षा भारी नावानं हाक मारते - "अनू" म्हणून. किती वेळा सांगितलं आईला की ते मुलीचं नाव वाटतं. पण त्यावर तिचं एकच ठरलेलं उत्तर "तुम्हा मुलांना नाही कळणार आईचं प्रेम कधी". आता काही तरी संबंध आहे का त्याचा प्रेमाशी? पण आईला कोण समजावणार?

एक दिवस माझं बॉसशी कडाक्याचं भांडण झालं. माझा एकदम मूडच गेला मग. मी उदासपणे कॅन्टिनमध्ये बसून चहा पीत होतो. तेवढ्यात मौशुमी आली. माझा उतरलेला चेहरा पाहून म्हणाली "काय रे तुझा असा रामदीन का झालाय? "
"रामदीन? म्हंजे? "
"अरे कोणी असा दीनवाणा किंवा बापुडा चेहरा करून बसलं की आम्ही त्याला रामदीन किंवा दीनदयाळ म्हणतो. " मला मनापासून हसू आलं.
"बरं काय झालं ते पटकन सांग बघू. " मग मी तिला काय झालं ते सगळं सांगितलं.
"एवढंच ना? मग त्यात इतकं उदास व्हायला काय झालं? झालं गेलं विसरून जा आता. पहिले तुझा मोबाइल स्विच ऑफ कर. गोविंदाचा एक धमाल पिक्चर आलाय. तो पाहायला जाऊ. उद्याचं उद्या पाहू. मला काहीही कारणं नकोयेत तुझी. " मग आम्ही तो पिक्चर पाहिला. एकदम दिलखुलास हसत होती ती प्रत्येक जोकला. माझा पण मूड एकदम फ्रेश झाला. पिक्चर संपल्यावर म्हणाली "चल आता मी तुला कलकत्त्याला नेऊन आणते. "
"म्हंजे? "
"चल रे तू फक्त. प्रश्नच फार असतात तुझे. "
ती मग मला चतुःशृंगी पासल्या 'राधिका' नावाच्या बंगाली मिठाईच्या दुकानात घेऊन गेली. मी रसगुल्ले खाल्ले होते आधी पण तिनी मला 'खीरकदम' आणि 'संदेश' खाऊ घातले. खीरकदम तर जाम आवडलं आपल्याला. एकदम टकाटक मूड झाला मग माझा. शेवटी जाताना मी तिला थॅंक्स म्हणालो. त्यावर म्हणाली "अरे थॅंक्स नको म्हणूस. आता माझा जर कधी मूड गेला तर तुला पण माझ्यासाठी असंच काहीतरी करावं लागेल. "

पण तिनी तशी संधी कधी दिलीच नाही मला. कायम उत्साही आणि आनंदी असायची ती. एके दिवशी ऑफिसमध्ये यायला मला परत एकदा उशीर झाला. पाहतो तर काय मौशुमी बॉसला खूप बोलत होती. तू वेळेत काम पूर्णं करत नाहीस. जबाबदारी घेत नाहीस असं काहीतरी बोलला तिला तो. त्यावरून हे जोरदार भांडण चालू होतं. बॉस मात्र आता काहीच बोलत नव्हता तिला. मला एकदम आश्चर्य वाटलं. आम्हाला कायम धारेवर धरणारा हा माणूस तिचं मात्र शांतपणे ऐकून घेत होता. दुसऱ्या दिवशी तो ऑफिसला आलाच नाही. संध्याकाळी समजलं की त्याचा चार वर्षांचा मुलगा अचानक गेला म्हणून. लगेच आम्ही त्याच्या घरी त्याला भेटायला गेलो आणि हॉलच्या कोपऱ्यात मान खाली घालून चुपचाप बसलो. हळूच एकदा मान वर करून पाहिलं - रडून रडून बॉसच्या बायकोचे डोळे सुजले होते. बॉस तर एकदम उध्वस्त झाल्यासारखा दिसत होता. तेवढ्यात मौशुमी उठली आणि सगळी सूत्रं तिनी हातात घेतली. जे कोण लोक भेटायला येत होते त्यांच्याशी जुजबी बोलणं, कोणाला काय हवं नको ते बघणं, लॅंडलाइनवर आलेले फोन घेणं हे सगळं ती न सांगता हॅंडल करत होती. निघताना तिनी बॉसला सांगितलं की तुम्ही एवढ्यात येऊ नका ऑफिसला. आम्ही सर्व हॅंडल करू. नंतरचे जवळजवळ दहा बारा दिवस ती सकाळी आठ ते रात्री दहापर्यंत ऑफिसमध्ये थांबायची. सगळ्यांशी कोऑर्डिनेट करून बॉसची बऱ्यापैकी कामं/जबाबदाऱ्या सांभाळल्या तिनं. तिच्या स्वभावातली ही दोन्ही टोक पाहून मी अवाक झालो.

चांगल्या माणसांच्या सहवासाला अल्पायुषी असण्याचा शाप असावा बहुदा. काही दिवसांनी तिच्या घरच्यांनी कलकत्त्याला शिफ्ट व्हायचा निर्णय घेतला. तिलाही त्यांच्यासोबत जाणं भाग होतं. ऑफिसमध्ये सेंड-ऑफच्या वेळी तिचा सगळ्यात चांगला मित्र म्हणून मला दोन शब्द बोलायला सांगितलं बॉसनं. "मौशुमी थॅंक्स फॉर एव्हरीथिंग" एवढंच बोलू शकलो मी. निघताना सगळ्यांचा निरोप घेऊन शेवटी ती माझ्या इथे आली. माझा चेहरा पाहून म्हणाली "आता परत तुला रामदीन म्हणायला नको लावूस हां... ". तिला जाताना पाहून नकळत डोळ्यांतून पाणी आलं. तिनी जर मला अस रडताना पाहिलं असतं तर कोणतं नाव दिलं असतं ह्याचा विचार करून मला एकदम हसू आलं.

मी अत्तापर्यंत अनेक रोमांचक अनुभव घेतले आहेत. तंबाखू, गुटखा, मावा इत्यादी रसाळ पदार्थांचे सेवन करून पाहिले आहे. दारू पिऊन तेजतर्रार आवस्थेत मित्राना शिव्या देण्याचा आनंद उपभोगला आहे. धूम्रपान ह्या शास्त्रात प्रबंध लिहिण्याएवढे अगाध ज्ञान अर्जित केले आहे. तीन बोटांमधल्या दोन खोबणीत धरून मी एकावेळी दोन सिगारेट चिलीम स्टायलीत ओढू शकतो. एक कश जोरात मारून वर्तुळाकार धुम्रवलय सहज सोडू शकतो. अफू, गांजा वगैरेचे माफक प्रमाणात सेवन करून पाहिले. एकूण सगळे अफलातून जीवनानुभव मी चाखून पाहिले आहेत. पण मी अत्तपर्यंत एकही पोरगी पटवली नाही ह्याचे शल्य मला नेहमी बोचत असे. आमच्या दारूगँग मधल्या रंगाने अत्तापर्यंत शंभर पोरी नाचवल्या. शशीने तर चक्क प्रेमविवाह केला. उरलेल्या प्रत्येकाने एकदोन लफडी करून पाहिली, पण मी मात्र ह्या बाबतीत दुर्दैवी राहिलो. एक दिवस व्हिस्कीचा घोट घेताना मी ही व्यथा गँगला बोलून दाखवली. माझी ती अवस्था पाहून बाकी मेंबरच्या डोळ्यात पाणी आले. राजाच्या डोळ्यात पाणी आले नाही हे खरे असले तरीही तो त्याआधीच लघवीला जाऊन आला असल्याने त्याच्या शरीरातील पाण्याची मात्रा कमी झाली होती. त्यामुळे तो आश्रूपात करू शकला नाही. पण त्याला दु:ख नक्कीच झाले होते कारण मला मुलगी पटवण्यासाठी सगळ्यानी मला मदत केली पाहिजे असा प्रस्ताव त्याने मांडला आणि त्यावर लगेच चर्चाही चालू केली.

यंदा पावसाने मुंबईत मृग नक्षत्राच्या मुहुर्तावर वेळेवर हजेरी लावली आणि तेही दमदारपणे. पावसाची रिमझिम सुरू होताचे शहरवासियांना वेध लागते ते वर्षा सहलीचे. पावसाचे आणि निसर्गाचे नाते तसे अतुटच. पावसाळ्यात काय करायचे? याची प्रत्येकाची कल्पना वेगवेगळी असते. बाहेर पाऊस पडत असताना कुणाला घरी जुनी गाणी ऐकत मस्त कांदाभजी फक्कड चहाबरोबर खायला आवडतो, तर कुणाला मित्र मैत्रींणीसोबत धबधब्यात, साचलेल्या पाण्यात स्वच्छंदी धमाल करायला आवडते, तर काहींना सह्याद्रिच्या कुशीत फिरायला. अशा ह्या वर्षाऋतुच्या व ५ जून रोजी झालेल्या पर्यावरण दिनानिमित्त हा लेख मनापासून लिहावासा वाटला.

                                निसर्गासारखा नाही रे सोयरा, गुरू, सखा, बंधू, मायबाप।
                                त्याच्या कुशीत सारे व्यापताप, मिटती क्षणात आपोआप॥

अजय, विजय आणि सुजय हे तिघेही शाळासोबती. गोट्या खेळण्यात कोण जास्त पटाईत याबाबत काहीही बोलणे अवघड होते.

एका रविवारी तिघेही अजयच्या घरी गप्पा मारत बसले होते. त्यांच्या चड्ड्यांचे खिसे अर्थातच गोट्यांनी भरले होते. अजयला एक खेळ सुचला.

टिचकीसरशी शब्दकोडे २३

झेलम एक मोठी सुटकेस, एक हॅंडबॅग आणि सामानाने तुडुंब भरलेली कॅरीबॅग कशीबशी सावरत बसमधून उतरली. चरफडत तिने आजूबाजूला पाहिले. पण कुठेही अमरचा पत्ता नव्हता. पुणं जवळ आल्यापासून ती त्याला सारखा फोन लावत होती. पण हा बाबा फोन उचलेल तर शपथ. निदान दहा वेळा तरी याला सांगितलं होत की मी पाच-साडेपाचपर्यंत येईन पुण्यात. तेव्हा वेळेवर न्यायला ये मला. आधीच तिची झोप नीट झाली नव्हती. तिला बसमध्ये कधीच नीट झोप लागत नाही. याउलट अमर बस सुरू झाली की लगेच डुलायला(डुलकी घ्यायला)लागतो आणि कंडक्टर यायच्या आत गाढ झोपून पण जातो. मग तिकिटं काढणं, मॅडम सुट्टे द्या असं कंडक्टरनं सांगितल्यावर सुट्टे पैसे पर्समधून शोधणं ही सगळी कामं नेहमी तिलाच करावी लागायची. मध्ये कुठल्या स्थानकावर गाडी थांबली की मग ह्याला जाग यायची. "तू खाली जाणार असशील तर प्लीज माझ्यासाठी लेज घेऊन ये ना. " त्याला पक्कं माहिती असतं की मी खाली जाणारच आहे. जरा कुठे जबाबदारीची जाणीव नाही ह्या माणसाला. बर ह्याने कुंभकर्णासारख्या झोपा काढल्यावर मी काय करायचं? बसमध्ये काही वाचता येत नाही. वॉकमन बरोबर घ्यायचा मी प्रत्येक वेळी विसरते. खिडकीपाशी बसावं म्हटलं तर ते ह्याला चालत नाही. कारण काय तर साहेबांना वाऱ्याशिवाय झोप येत नाही.

नुसती चिडचिड होत होती तिची. त्यात आता ट्रॅव्हल कंपनीवाले तिच्या मागे लागले. "मॅडम कुठे जायचंय? दादर, अंधेरी, बोरिवली? बसपेक्षा कमी रेट मध्ये... व्हिडिओ कोच आहे मॅडम". "नकोये..... अरे मी आताच मुंबईहून आलीये. परत कशाला जाऊ तिकडे? " ती तिरसटून बोलली. ते ऐकल्यावर पटकन एक-दोन रिक्षावाले आले. "मॅडम कुठे जायचंय? या ना इकडे. " तिला आता बोलायची पण इच्छा होत नव्हती. मग तिने हातानेच नको अशी खूण केली. एक नवरा सोडून बाकी दुनियेला माझी काळजी आहे. एक क्षण तिला वाटून गेलं की रिक्षा करून जावं पटकन. पण तिला आठवलं, मागच्या वेळी रिक्षावाल्याने ऑड वेळ म्हणून मीटरपेक्षा जास्त भाडं घेतलं होतं. ते जवळपास मुंबईच्या भाड्याएवढंच पडलं होतं. त्यामुळे तिनी तो विचार एकदम झटकून टाकला. मग सुटकेस उभी करून त्याला ती जरा टेकली. पर्समधून मोबाईल काढला आणि परत अमरला फोन लावला. पूर्णं वेळ रिंग वाजली पण फोन काही उचलला नाही. तिला आठवलं, लग्नाआधी एकदा सकाळीच दोघांना सिंहगडला जायचं होतं. त्यावेळी एकदम ऑन-टाइम आला होता पठ्ठ्या. माझा पोलो नेकचा टीशर्ट सापडत नव्हता म्हणून मला फक्त पंधरा मिनिटं उशीर झाला तर सारखं घड्याळ दाखवत होता मला. "तुझं मॅचिंगच सगळं सापडलं नसेल म्हणूनच उशीर झाला तुला. लोक सिंहगड पाहायला येणारेत, तुला नाही. " त्याला टीशर्टचं कारण काही शेवटपर्यंत पटलंच नाही. लग्नाआधी अगदी काळजीवाहू सरकार होता. (हा त्याचाच आवडता शब्द).

तिला आठवलं, पावसाळ्यात एकदा गाडी घसरल्यामुळे तिच्या पायाला हेअर-क्रॅक गेला होता. तेव्हा हे महाशय जवळजवळ वीस दिवस रोज तिला घरून ऑफिसमध्ये आणि ऑफिसमधून घरी पोहोचवायचे. त्याला ती म्हणाली सुद्धा "अरे मी जाईन रिक्षाने, कशाला एवढा त्रास घेतोस!!! " त्यावर "मी तुझा जीन आहे. तू फक्त काम सांगायचं, मग मी - जो हुकूम मेरे आका - म्हणून तुझी सगळं काम ऐकणार. " असं त्याच उत्तर. तिला आवडतो म्हणून त्या दिनो मोरेआ चे जवळजवळ सगळे पिक्चर त्याने तिच्यासोबत (एरंडेल प्यायल्यासारखा चेहरा करून का होईना) पाहिले.

पण आता? एक काम वेळेवर करेल तर शपथ. दहा वेळा ह्याच्या मागे लागल्यावर कुठे काम मार्गी लागतं. शक्य तितकी काम माझ्यावर ढकलणं हेच एक मोठ्ठ काम करतो हा बाबा. लग्न करून हक्काची कामवालीच आणलिये जशी काही ह्यानं. स्वत: कसही वागलं तरी चालेल पण मी मात्र कायम आदर्श पत्नी सारखंच वागलं पाहिजे. आता ह्यानं फोन केला आणि चुकून जरी मला नाही घेता आला तर हा आकाशपाताळ एक करणार. शी वैताग आहे नुसता. विचार करून करून तिचं डोकं दुखायला लागलं होतं आता.

"हाय लेझीम! ", गाडीचा हॉर्न आणि हाक दोन्ही एकदमच ऐकू आले. मी त्राग्यानं समोर पाहिलं तर अमरच होता. कधीही झेलम अशी सरळ हाक मारणार नाही. आई-बाबांनी इतकं सुंदर आणि वेगळं नाव ठेवलं माझं. बारशाच्या वेळी आत्तुला आधीच सांगून ठेवलं होतं त्यांनी की झेलमच नाव ठेवायचं माझं म्हणून. कॉलेजमध्ये असताना काळे मॅडम नेहमी म्हणायच्या खूप छान नाव आहे गं तुझं. लग्नानंतर अजिबात बदलू नकोस. तसं मी अमरला आधीच सांगून ठेवलं होतं की नाव बदलू नकोस म्हणून. त्याला मात्र तांदळात नाव लिहायची फार इच्छा होती. त्यामुळे त्याच सारखं चालायचं की मी नाव बदलणार म्हणून. मी म्हणायचे की आडनाव बदलणार आहे ना मी... आणि ते तांदळात लिहायची एवढी हौस असेल तर माझं आताचंच नाव लिही. त्यावर म्हणायचा त्यात काय थ्रिल आहे मग? तेव्हा नाव बदलू दिलं नाही म्हणूनच सारखा लेझीम म्हणतो. हां... फक्त चिडतो तेव्हा झेलम अशी सरळ हाक मारतो.

आता त्यानं लेझीम हाक मारल्यामुळे तिनी मुद्दामच दुर्लक्ष केलं त्याच्याकडे. मग त्याला परिस्थितीचं गांभीर्य लक्षात आलं असावं. गाडी पटकन स्टॅंडवर लावून तिच्याकडे गेला. "अग सॉरी, काय झालं की... " "राहू दे तुझी कारणं तुझ्यापाशीच. मी जाते रिक्षानी. " त्याचं वाक्य मध्येच तोडत ती म्हणाली. त्यावर काहीच न बोलता त्यानं पटकन सामान उचललं, गाडीवर नेऊन ठेवलं आणि तिच्या बाजूला शांतपणे उभा राहिला. थोडा वेळ कोणीच काही बोललं नाही. मग तिनी हळूच त्याच्याकडे निरखून पाहिलं. दमल्यासारखा दिसत होता. अरे ह्याचे हात पण काळे झालेत की.. ती मनाशी म्हणाली. "का उशीर झाला? " अस तिनी विचारल्यावर त्यानं पण हळूच (आणि सावधपणे) पाहिलं तिच्याकडे. "मी घरातून पाचलाच बाहेर पडलो होतो. पण त्या रतन भेळेपाशी गाडी पंक्चर झाली. आता एवढ्या सकाळी कुठलं दुकान उघडं मिळणार? मग थेट बोराच्या पेट्रोलपंपापर्यंत गाडी ढकलत नेली. तिथल्या त्या केरळी अण्णाला उठवलं झोपेतून. म्हटलं अर्जंट पंक्चर काढून दे. तुला फोन करावा म्हणून मोबाईल काढायला खिशात हात घातला तेव्हा लक्षात आलं की गडबडीत मोबाईल घरीच विसरलो. मग अस वाटलं की कदाचित तुझी गाडी अर्धा पाऊण तास लेट होईल. कारण मागच्यावेळी एकदा लोणावळ्यालाच खूप वेळ थांबल्यामुळे गाडीला पुण्यात यायला लेट झाला होता ना. खरं तर मी तुला एखाद्या एसटीडी बूथपाशी थांबून फोन करायला पाहिजे होता. पण.. " ती त्याच्याकडे बघून प्रसन्नपणे हसली आणि पाठीवर थोपटत म्हणाली "इटस ओके. चल मला चहाची खूप तलफ आलिये. मला 'तुलसी'तला चहा प्यायचाय. " त्यावर एकदम खूश होत तिच्या काळजीवाहू सरकारने "जो हुकूम मेरे आका" अस म्हणत गाडीला किक मारली.

कोकण म्हटले की डोळ्यासमोर उभा राहतो तो हिरवा निसर्ग, फेसाळणारा समुद्र, नारळी-पोफळीच्या बागा आणि त्यातून जाणारी लाल मातीची पायवाट, कौलारू घरे व त्यातील अगत्यशील माणसे. असे हे कोकण अजून एका गोष्टीसाठी प्रसिद्ध आहे ते म्हणजे येथील जागृत देवस्थाने, सुबक मंदिरे आणि देवदेवतांच्या थक्क करणाऱ्या आख्यायिकांकरीता. काही परिचित तर बरीचशी अपरिचित अशी हि देवस्थाने. असेच एक ऐतिहासिक परंपरा लाभलेले एक देवस्थान म्हणजे आजच्या आपल्या भेटीचे ठिकाण आडिवरे येथील श्री महाकाली मंदिर.

        आयुष्यात आपण लाखो(काही लोक तर कोट्यावधी) रुपयांची उलाढाल करतो तरीही एकादी अगदी क्षुल्लक रक्कम आपण मिळवलेली वा घालवलेली आपल्या जन्मभर लक्षात राहते.  माझ्या आयुष्यातही मी एकदा  मिळवलेले पाच रुपये माझ्या चांगले लक्षात आहेत.

ख्यातनाम हिंदी साहित्यिक शरद जोशी यांच्या एका कथेचे हे स्वैर भाषांतर आहे.

मी जिवंत होतो नि त्याच्यासमोर उभा होतो. पण मी आहे, आणि त्याच्यासमोर उभा आहे हे मानायचीच त्याची तयारी नव्हती. आणि त्याने ते मानल्याखेरीज मला निवृत्तीवेतनाचे पैसे मिळणार नव्हते.