व्यायाम 'हराम' आहे
सर्दी-पडसं किंवा मध्यमवर्गीयांच्या दृष्टीनं तत्सम पातळीच्या गंभीर आजारावरच्या औषधासाठी एका डॉक्‍टर मित्राकडे गेलो होतो. मित्र या माणसाला काही पाचपोच नसावी, हे तर त्रिकालाबाधित सत्य आहे. त्यानं ते वचन सार्थ केलं. सर्दी-पडशावरचं औषध राहू द्या, त्यानं माझ्या आकारमानालाच हात घातला.
"लेका, केवढा केंडासारखा वाढला आहेस!" डॉक्‍टर मित्रानं बॉंब टाकला. तोही साक्षात सहधर्मचारिणी सोबत असताना!
"बघा, मी तुम्हाला सांगत नव्हते? खाण्यावर काही कंट्रोल नाही. व्यायाम करायचा नाही. वजन वाढेल नाहीतर काय?" बायकोनं अगदी 'असामी'तल्या 'मी' अर्थात धोंडोपंत जोशींच्या बायकोची गादी चालवली.
माझ्या प्रकृतीला नावं ठेवणार्‍या या मित्रानं फार काही मोठा तीर मारला नव्हता. लेका, आठवीत असताना तू शर्टाच्या बाहीला शेंबूड पुसायचास आणि गोष्ट सांगायला उभा राहिलास, की दर मिनिटात तीनदा चड्डी सावरायचास, असं मी त्याला त्याच्या तरुण सेक्रेटरिणीसमोर सांगितलं असतं तर त्याची तिच्यासमोरच चड्डी नसती सुटली? पण सभ्यता सोडून बोलण्याचा अधिकार डॉक्‍टर किंवा वकिलालाच असतो. त्यामुळं मी काही पातळी सोडली नाही.
"हो...थोडं वजन वाढलंय खरं!" मी प्रामाणिकपणानं मान हलवली.
"थोडं? अरे सुजलाहेस सगळीकडून!"
अभय एवढ्या जोरात उसळला की मला माझी पोटाची, छातीची, दंडांची, मांड्यांची, पोटर्‍यांची चरबी लोंबते आहे असा भास होऊन त्या 'सुमो' पैलवानाच्या जागी स्वतःचाच चेहरा दिसायला लागला.
"जिने चढताना सुद्धा धाप लागत असेल लेका!" अभयनं अंदाजेच बॉंब टाकला.
हा हल्ला मात्र मी परतवण्याचा निर्धार केला.
"अभ्या, डॉक्‍टर झालाहेस म्हणून काही पण बोलशील? काही पण धाप बिप लागत नाही मला! मी ट्रेकिंगला सुद्धा जातो. अगदी साल्हेर, कळसूबाईच्या! तुला वाटतंय तशी परिस्थिती हाताबाहेर गेलेली नाहीये."
"तर तर! गेले ते दिवस! आता वर्षातून एकदा त्या 'ड्यूक्‍स नोज'ला जाता आणि मग अंग धरलंय म्हणून चार दिवस रजा टाकता. मला माहितेय तुमचं 'रेग्युलर ट्रेकिंग'!" बायको नावाची बाई ही नवर्‍याची अब्रू चारचौघांत काढण्यासाठीच असते, या तत्त्वावर हिनं शिक्कामोर्तब केलं.
"तेच म्हणायचंय मला! ये, काट्यावर ये बघू!" अभयनं वजनकाटा पुढे केला. माझ्या अंगावर काटा आला.
"८४ किलो! अरे, काय वजन की काय? आता माझं ऐकायचं. चाळिशी तरी गाठायची आहे ना तुला?" अभयनं निर्वाणीचा इशारा दिला.
पूर्वीच्या बायका नवर्‍याविषयी असा अपशकुनी उल्लेख ऐकला, की कसनुशा होत असत. नवर्‍यानं आपल्या मरणाविषयी उल्लेख केला, तर हातानं त्याचं तोंड बंद करीत. वर आपलं आयुष्य त्याला लाभो, अशी इच्छा व्यक्त करत, असं आमचं मराठी 'सौभाग्य वस्तू भांडार'छाप चित्रपटविषयक ज्ञान आम्हाला सांगतं.
आमच्या बायकोनं मात्र, "बघा! हेच सांगत होते ना तुम्हाला?" असं म्हणून मित्रालाच आणखी फूस दिली.
"मी डाएटचा कोर्स देतो तुला. उद्यापासून व्यायाम सुरू कर. किमान दहा किलो वजन कमी केलं पाहिजे तुला." अभयनं फर्मान सोडलं.
कागदावर फराफरा काहीतरी खरडलं. सेक्रेटरीला बोलावून कुठल्या तरी डाएट आणि खादाडी, आरोग्यावरच्या दोन-तीन लेखांच्या प्रिंट आऊट दिल्या. एवढं करून त्याचं समाधान झालं नसावं. मला आणखी काही तोंडी सल्ले दिले. वर, त्याची फीदेखील घेतली. सर्दी-पडशावरचं औषध घ्यायला गेलेला मी मित्राच्या या अमूल्य आणि अनपेक्षित सल्लादानाच्या ओझ्यानं पार वाकून गेलो.
घरी गेल्यापासून बायकोची भुणभुण सुरू झाली... "उद्यापासून व्यायाम सुरू करा. सोनारानंच कान टोचलेत ना आता?"
"सोनार नाही, डॉक्‍टर होता त." असा माफक विनोद मी करून पाहिला, पण तो तिच्या कानावरून गेला. मलाही एक नवी ऊर्मी आली. पहाटे उठून चालायला जायचं आणि महिनाभरात वजन कमी करून त्या डॉक्‍टरड्याच्या तोंडावर कमी झालेल्या वजनाचं तिकीट फेकायचं, अशी भीष्मप्रतिज्ञा करून टाकली.
दुसर्‍या दिवशी पहाटे पाचचा गजर लावला. झोपेतच तो बंद करून पुन्हा झोपलो. साडेपाचला पुन्हा गजर वाजला. बंद झालेला गजर पुन्हा कसा झाला, असा प्रश्‍न पडेपर्यंत लक्षात आलं, की बायकोनं खबरदारी म्हणून दुसर्‍या मोबाईलवर गजर लावून ठेवला होता. तोही बंद करून पुन्हा मुरगुशी मारली. पाच वाजून पन्नास मिनिटांनी पुन्हा गजरचा ठणाणा झाला. आता मात्र पुरता वैतागलो. घरात तिसरा मोबाईल कुठून आला, असा शोध घेऊ लागल्यावर समजलं, की हा पहिल्याच मोबाईलवरचा "रिपीट अलार्म' होता.
आता उठणं भागच होतं. शिवाय काल रात्री केलेला दृढसंकल्पही डोळ्यापुढे काजव्यासारखा चमकला. बर्‍याच महिन्यांपूर्वी अशाच एका व्यायामाच्या संकल्पाच्या बेसावध क्षणी घेतलेली ट्रॅक पॅंट धुंडाळून काढली. खसाखसा दात घासून, चहाबिहा न पिताच फिरायला बाहेर पडलो. माझ्या कानाशी तीनदा गजर करणारी बायको स्वतः मात्र कुंभकर्णाच्या अवस्थेत होती.
बाहेर पडल्यावर कुठं जायचं ते कळेना. थंडीतलीच धुक्‍याची ती पहाट बघण्याची माझी ही ३४ वर्षांच्या आयुष्यातली दुसरी की तिसरी वेळ होती. पाच वर्षांचा असताना आजोळच्या जत्रेला जाण्यासाठी आईनं पहाटे उठवलं होतं. त्यानंतर स्वतःच्या लग्नाच्या दिवशी मुहूर्तच आठचा असल्यानं आणि लग्नाला मी उपस्थित राहणं अनिवार्य असल्यामुळं पहाटे उठलो होतो. त्यानंतर थेट आजच! बाकी दिवाळीचा ब्राह्ममुहूर्तही मी कधी पाहिला नव्हता. साक्षात बायकोच्या पहिल्या बाळंतपणाच्या वेळी सिझेरियन सकाळी सात वाजता करण्याचा डॉक्‍टरांचा अट्टाहासही मी मोडून काढला होता. सकाळी सातच्या ऐवजी त्यांनी थेट संध्याकाळी सातची वेळ तेव्हा केली होती...
सांगायचा उद्देश हा, की सकाळी बाहेर पडलो, तेव्हा एवढी थंडी आणि धुकं असेल, याची कल्पना नव्हती. उठलोच आहोत तर पर्वतीला जावं, असा निश्‍चय केला. लहानपणी गावी राहायचो, तेव्हा पहाटे बायका उठून घराभोवती आणि वाटेवर सडा-रांगोळी करायच्या. त्यावरून चालताना मंद सुगंधाचा आनंद घेता यायचा. पर्वतीच्या वाटेवरही ही परंपरा पाळली जात होती, पण वेगळ्या अर्थानं. तिथे झोपड्यांतल्या पोरासोरांच्या मलमूत्राचा सडा घातलेला होता आणि त्याच्या उग्र दर्पाने नाकातले केसही करपत होते.
कसाबसा जीव आणि नाक मुठीत धरून पर्वती पायथ्यापाशी पोचलो. मोठ्या उत्साहानं चढायला सुरुवात केली. पाचवी-सहावीतल्या विज्ञानातल्या उदाहरणांप्रमाणे, सुरुवातीला जास्त उत्साह, नंतर कमी, नंतर आणखी कमी आणि मग शेवटी गलितगात्र अवस्था, या क्रमानं त्या पायर्‍यांवर चढताना अनुभव आला. पहिल्या पंधरा-वीस पायर्‍यांतच आपल्या बापाला हे झेपायचं नाही, हे लक्षात आलं. तरीही निर्धारानं अर्धी पर्वती चढलोच. तिथे बराच वेळ मुक्काम ठोकून, नव्या उमेदीनं उरलेला टप्पा गाठायचा निश्‍चय वारंवार केला, पण मनानं उभारी घेतली, तरी शरीरानं हाय खाल्ली. थोरल्या माधवरावांना तिथूनच दंडवत घालून परतीच्या वाटेला लागलो.