डॉ. माधव त्रिंबक पटवर्धन (माधव जूलियन) ह्यांनी लिहिलेल्या "छंदोरचना" ह्या अत्यंत मौलिक ग्रंथातील खालील वेचक छंदविचार केवळ वाचकांनाच नव्हे तर कवींनाही उपयोगी ठरू शकतील. सर्वांनी लाभ घ्यावा.

मराठीत छंद, जाती आणि वृत्त ह्या तीन मुख्य पद्यप्रकारांत काव्यलेखन होते.

नमस्कार मंडळी, शीर्षक वाचुन संभ्रमात पडलात ना !! मागे चहा या विषयावरचे वाचकांचे प्रेम (आणि) प्रतीसाद पाहुन पुन्हा एकदा स्फ़ुट लेखनाचे इच्छा झाली.

तर पोटपुजा हा बहुतेकांचा जिव्हाळ्याचा विषय. यात आपल्या पुर्वजांनी एवढी भरभरुन कामगिरी करुन ठेवली आहे की आपण फ़क्त स्वादिष्ट पदार्थांवर ताव मारुन आस्वाद घ्यायचा. या पदार्थांमधे बऱ्याच जोड्या मात्र प्रसीद्ध आहेत. अश्याच जोड्यांची माहिती जमवणे हाच ह्या लेखाचा हेतु.

नमस्कार

लंडनमध्ये परवा झालेल्या आनंदाचं गांव च्या प्रयोगाची एक छोटिशी झलक / ध्वनीचित्रफीत a href="http://www.sadha-sopa.com/?q=node/214">पुढे दिलेल्या पत्त्यावर आहे . कशी वाटतिये ते जरूर कळवा!

परवाचीच गोष्ट. किराणाभुसार दुकानात काड्याची पेटी घ्यायला गेलो होतो. गोड्या तेलासाठी भलीमोठी रांग होती. माणसे मुंगीच्या पावलांनी पुढे सरकत होती. दुकानदार डोळ्यांत तेल घालून थेंबाथेंबाचा दाम दसपटीने वसूल करत होता. तेवढ्यात त्या रांगेतल्या एका फाटक्या परकरपोलक्यांतील पोरीचा नंबर लागला. तिने दुकानदाराकडे मातीची पणती ठेवली. दुकानदार, "तेलाचं भांडं कुठाय?" म्हणून खेकसला.

काल मातृभू संस्कार तर्फे आयोजित श्री. मारुती चितमपल्ली ह्यांचे व्याख्यान ऐकायला गेलो होतो.  खूप मजेशीर, चकित करणारी, गमतीदार, रोचक अशी त्यांनी प्राण्यांबद्दलची माहिती सांगितली.

१. लंगूर कॅंम्प फायर( शेकोटी )करतात अगदी माणसे जशी लाकडे रचून करतात तशी पण न जळवता शेक घेतात. आदिवासींच्या म्हणण्या प्रमाणे ते आपल्या डोळ्यांनी लाकडांमधलं अग्नीतत्व शोषून घेतात म्हणून ती लाकडं जाळायचा प्रयत्न केला तर ती जळत नाही. ह्यावर संशोधन सुरू आहे.

या वर्षी डिसेंबरमध्ये पुण्याला जागतिक चित्पावन महासंमेलन भरणार असल्याचे 'संवाद' या कार्यक्रमावरून समजले. "हा जातीय मेळावा नाही, हे एका मोठ्या कुटुंबाचे एकत्र जमणे आहे. निरनिराळ्या क्षेत्रात कार्यरत असलेल्या चित्पावनांचे 'नेटवर्किंग' (हा आंग्ल शब्द त्यांचाच) करून त्याचा राष्ट्राच्या उन्नतीसाठी अधिकाधिक उपयोग करून घेण्याचा हा उदात्त प्रयत्न आहे."  इत्यादि खुलासा या मुलाखतीत करण्यात आला. तसेच "समाजसेवेपासून ते संगणक क्रांतीपर्यंत सर्व क्षेत्रात चित्पावन लोक अग्रेसर होते आणि आजही आहेत." हे अनेक सन्माननीय उदाहरणांसह या मुलाखतीत दाखवले गेले. त्यामुळे हे संमेलन तक्रारी किंवा मागण्या मांडण्यासाठी नक्कीच नसणार. या निमित्ताने कांही मूलभूत प्रश्न मनात आले. ते विचारण्याइतका वेळ श्री.राजू परुळेकर यांना कदाचित मिळाला नसेल. या महासंमेलनासाठी पांचशे कार्यकर्ते कामाला लागले असल्याचे या मुलाखतीत सांगण्यात आले. त्यातील कांही मनोगताचे सभासदही असतील. त्यांनी शक्य असल्यास थोडे शंकानिरसन करावे.

काही गोष्टी या श्रद्धा, देवधर्म, आस्तिकता वगैरेच्या पलीकडच्या असतात आणि म्हणूनच या गोष्टी आपल्या मनात आयुष्यभर ताज्या राहतात व सातत्याने पुनर्प्रत्ययाचा आनंद देत राहतात. माझ्या आयुष्यात श्रावण सोमवाराला असेच एक खास स्थान आहे. माझ्या अनेक आठवणी श्रावण सोमवाराशी निगडित आहेत.

दिनांक ७ डिसेंबर १९४१. जपानी आरमाराने  पर्ल हार्बर येथील अमेरिकेच्या  नाविक तळावर अनपेक्षित असा जबरदस्त हवाई हल्ला चढवला आणि बलाढ्य अमेरिकी आरमाराचे बघता बघता तीन तेरा वाजवून टाकले. हा हल्ला इतका भयंकर आणि विद्युतवेगाने झाला की पर्ल हार्बर जवळील ओहाऊ तळावरील दोनशे विमानांपैकी दीडशे विमाने बरबाद केली; पैकी निदान ३८ विमाने प्रतिकारासाठी आकाशात तरी उडाली होती, बाकीची जागीच उध्वस्त झाली. असाच भयानक विध्वंस फोर्ड बेटावरही झाला. खुद्द पर्ल बंदरात अमेरिकी आरमाराच्या ऍरिझोना, व्हर्जिनीया, कॅलिफोर्निया, ओक्लाहोमा अशा एकूण ज्या ८६ युद्धनौका उभ्या होत्या. त्यापैकी बहुसंख्य बुडल्या तर उरलेल्या निकामी झाल्या. खरेतर हा हल्ला अनपेक्षित अजिबात नव्हता.  जपानने हा हल्ला आत्यंतिक गुप्त राखला असला तरी त्याचे नियोजन व अंमलबजावणी जबरदस्त व परिपूर्ण होती.  मात्र अमेरिकी नौदलाला हला होणार याचा काहीसा सुगावा लागलेला होता. अमेरिकी नौदलप्रमुख स्टॉर्क याने २-३ महिने आधीच पर्ल हार्बरचा नाविक तळ प्रमुख ऍडमिरल किनेल व पायदळ प्रमुख लेफ्टनंट कर्नल शॉट यांना तशी स्पष्ट कल्पना दिलीही होती मात्र फाजील आत्मविश्वासामुळे त्यांनी या इशाऱ्याकडे फारसे लक्षच दिले नाही. खुद्द ७ डिसेंबरच्या पहाटे गस्तीची विमाने व रॅड ही गस्तनौका गस्तीवर असताना त्यांना एक जपानी पाणबुडी दिसली, ती त्यांनी बुडविली, मात्र पुढे काहीच शोध घेतला गेला नाही.

एखाद्या लहरी माळ्याने हाताला हेलकावे देत झारीने पाणी घालावे तसा पाऊस शितडून जात होता. आला आला म्हणेस्तोवर तो नाहीसा होई, आणि नाहीसा झाला म्हणून छत्री मिटावी तर परत त्याचा ताशा तडतडू लागे. त्यामुळे बाजारातल्या माणसांची 'पाऊस नसूनही छत्री उघडून फिरणारे' आणि छत्री असूनही पावसात भिजणारे' अशी विभागणी होऊन गेली होती.

प्राथमिक शाळेंत असतांना एकदा गाण्याच्या भेंड्या लावण्यांत आल्या. सामना मुले विरुद्ध मुली असा होता. अशा वेळी साधारणपणे एखाद्या गटाने गाणे किंवा कविता म्हंटल्यावर शेवटी 'ळ' च्या किंवा 'ण' च्या बाराखडींतील अक्षर आले तर त्याऐवजी अनुक्रमे 'ल' किंवा 'न' च्या बाराखडींतील अक्षर घेण्याची पद्धत आहे. पण त्यावेळी आमच्या शिक्षकांनी 'ळ' व 'ण' ने सुरू होणाऱ्या दोन स्वरचित आर्या सांगितल्याचे आठवते.