नुकतीच माझ्या वाचनांत एक सर्वांगसुंदर अनुवादित कादंबरी आली.मनाची पूर्ण पकड घेणाऱ्या या कादंबरीचे रसास्वादांत मनोगत चे सदस्यांना सहभागी करून घ्यावे अशी तीव्र इच्छा झाली म्हणून हा लेखप्रपंच.

कादंबरीच्या मूळ लेखिका धीरुबहेन पटेल या गुजराथी भाषिक.या व्यापारी भाषेंत इतकं सरस लिहिणारे लेखक असावेंत यांच सुखद आश्चर्य या कादंबरीच्या वाचनानंतर वाटलं. १९९५ साली प्रकाशित झालेल्या या कादंबरीस २००५ चा साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळालेला आहे. कादंबरीचं अत्यंत सुरेख मराठी रूपांतर सुषमा सरोगल यांनी केलेलं आहे.

 'सेतू' हा आमचा नागपूरमधला अभिनव उपक्रम.एखादा विषय घ्यायचा उदा. शिकवणी वर्गाची गरज, मुलांचा आहार, मुलांना वाचनाची आवड कशी लावता येईल इ. व त्या विषयातील तज्ञाला बोलावून त्यांच मार्गदर्शन व चर्चा असा महिन्यातून एकदा कार्यक्रम घेत असतो. चार वर्षांपासून हा उपक्रम सुरू असूनही दर भेटीत वेळेच्या अभावी आम्ही एकमेकांच्या आवडीनिवडी, छंद, मुलांची ओळख होत नव्हती.  आपाआपसांत ओळख व्हावी, संवाद साधता यावा ह्या हेतूने एक सहल काढायची ठरलं! सणवार नाही, परीक्षा नाही असा सगळा विचार करुन, ६-७ सप्टेंबर ह्या तारखा वडगावला जाण्यासाठी ठरवल्या होत्या. पाहुणे येणार आहेत, मुलांच्या गीतापठणाच्या स्पर्धा आहेत, घरात कोणाला तरी बरं नाही अशी अनेक कारणं ऐकायला मिळाली तेव्हा वाटलं ३० सीटरचीच बस ठरवावी. पण हो-नाही करता-करता २ वर्षापसून ५० वर्ष वयापर्यंतचे ४५ जण तयार झाले आणि ५० सीटर बस ठरवावी लागली. १५ जणांचे पैसे जमा झाल्यावर आमच्या संस्थेची(सेतु-A conscious parent forum) संस्थापक  स्नेहा आणि मी अविनाश देऊस्कर सरांना भेटायला गेलो. प्रसिद्धी परामुख असलेल्या सरांची आणि माझी प्रत्यक्ष ओळख नव्हती. सरांनी आयोजित केलेल्या पहिल्या मुलींच्या कुलु-मनाली गीर्यारोहण कॅम्पला स्नेहा गेली होती. सध्या गीर्यारोहणा व्यतिरिक्त मोठमोठ्या एमएनसीज व कारपोरेट वर्ल्डच्या लोकांना ट्रेनिंग देण्यात व्यस्त असल्याचे शांत, मृदू व मितभाषी अविनाश सरांनी सांगितलं. आम्ही आमचा कार्यक्रम सांगितला. "तुमचा मुख्य उद्देश पालकत्व आहे, त्यादृष्टीने मी काही खेळ घेईन," सर म्हणाले. पाचच मिनिटात आमची भेट आटोपली आणि आम्ही त्यांच्या खोलीतून बाहेर पडलो. दारातच सरांच्या पत्नी भेटल्या. स्नेहाला पाहून त्यांना इतका आनंद झाला की काय बोलू न काय नको असं झालं.त्यांच्या नेतृत्वाखाली केलेली २२२१८फुट 'भृगुपंथ शिखर'चढाईची मोहिम यशस्वीरित्या पार पाडून आल्याबद्दल आम्ही त्यांच अभिनंदन केलं. मनमोकळ्या विमला नेगी-देऊस्कर हिंराठीत मोहिमेच वर्णन सांगत होत्या. आणि हो मुलांच व नवऱ्याच कौतुक करायला विसरल्या नाहीत. " मी काही केलं नाही, मी फक्त त्यांच्या शाळेत जाण्याऱ्येण्याच्या व जेवणाच्या वेळा सांभाळल्या," त्यांना मध्येच अडवत सर म्हणाले. आता ६ तारखेला भेटायच ठरवून आम्ही त्या दोघांचा निरोप घेतला. आम्ही ६ तारखेला  भारतीय वेळेनुसार निघालो. शिरस्त्याप्रमाणे गाडीत गाण्याच्या भेंड्यांचा खेळ सुरू झाला. गाणाऱ्यांच्या व गाडीच्या सुरात सुर मिसळण्यात कोणीच मागे नव्हते. पोहचेपर्यंत अंधार पडला त्यामुळे धरण बघण्याचा कार्यक्रम दुसऱ्या दिवसावर ढकलल्या गेला. चहा व  मुलांसाठी बोर्नव्हिटा तयार करुन आमची वाट पाहत होते. चहापाणी आटोपल्यावर १० मिनिटात मोठ्या छत्रीखाली गोळा व्हायला सरांनी सांगितलं. पालक आपल्या चिल्ल्या-पिल्ल्यांना तयार करून २० मिनिटात गोळा झाले. रोजच्या शाळा, अभ्यास, शिकवणीवर्गाला जखडलेल्या मुलांना हुंदडायला मोकळं रान मिळाल होतं, त्याचा पुरेपुर फायदा घ्यायला ते आई-बाबांकडे न बघता सज्ज झाले होते.

अध्याय ७

माझ्या केवळ जाहली प्रवृत्तीने हर सृष्टी असे/पृथ्वीमाजी सुगंध मीच रस मी तोयांत पार्था वसे

सर्वांतर्गत मी परी नुमजती की ग्रस्त मायाबळें/ जो चित्ती मज चिंतीती सतत तो तापत्रया वेगळें//

आजच्या ईसकाळात ही माहितीवजा बातमी वाचायला मिळाली. मराठी चित्रपटांचे काहीतरी चांगले होत आहे हे वाचून बरे वाटले. सदस्यांना ह्यावर विचारांची देवाणघेवाण करता यावी म्हणून ती येथे उतरवून ठेवीत आहेः

ईसकाळातली मूळ बातमी : मराठी चित्रपटाची तंत्रातही हॉलिवूडशी बरोबरी

पाच वर्षांपूर्वी घडलेल्या गुजरात दंगलींमधील "सत्य' ऐन निवडणूकांच्या तोंडावरच एखादे तहलकासारखे एखादे माध्यम जेव्हा उघडकीस आणते. त्यात मागील स्टींग ऑपरेशनमध्ये केलेल्याच पक्षाला लक्ष्य केले जाते. तेव्हा सर्वसामान्य माणसाच्या मनात संबंधित माध्यम आणि संबंधित पक्ष दोघांविषयीच्या शंकेला वाव निर्माण होतो. याशिवाय संबधित "स्टींग' मुळे सर्वसामान्य जनतेच्या दैनंदिन आयुष्यातील शांतता व स्थैर्यालाही हानी पोहोचू शकते.

डिस्कव्हरीवर "ग्लोब ट्रेकर" मधे  तो इआन राईट वेगवेगळ्या देशात एकटं फिरतो. माझी तशी फार फार वर्षांपासूनची इच्छा होती; की त्याच्यासारखं केवळ एक बॅग पाठुंगळीला लाऊन कुठेतरी भटकून यायचं. सगळं स्वतःच स्वतः ठरवायचं, बुकींगपासून ते काय बघायचं, कसं बघायचं ते. अश्यावेळी अमेरिकेत ओमाहात राहणाऱ्या कॉलेजच्या मित्राचा फोन आला. आम्हाला बरेच दिवस भेटायचं तर होतच पण कुठे हा प्रश्न होता. आम्ही न्यूयॉर्क नको आणि ओमाहा नको म्हणून मधलं "शिकागो" मुक्रर केलं.

"आता पुढे काय करायचं?" मी विचारलं
"सर्वात
आधी मला आता प्रयोगाची निरीक्षणे आणि अत्तर तयार करण्याच्या कृतीची
रासायनिक सूत्रांसह नोंद करायची आहे. अत्तर तयार करण्याची पद्धत
माझ्याशिवाय कोणालाही - अगदी संपुनीतेलाही - ठाऊक नाही. आतापर्यंतच्या
सगळ्या चाचण्यांची आणि सूत्रांची नोंद मी मुद्दामच सांकेतिक भाषेत केली
आहे. सर्वप्रथम शास्त्रीय भाषेत सर्व लिहून काढण्याचे काम सुरु करतो. ते
पूर्ण झाल्यावर थोडी विश्रांती घेईन. पण आपला शोध मोठा क्रांतिकारी आहे.
आपण काय काय करू शकतो याचा विचार केलाय का तुम्ही? अगदी मोठी दंगल
थांबवणेही आपल्याला शक्य होईल. फक्त त्या जमावावर हे अत्तर फवारायचे.
शिवाय श्रीमंत स्त्रियांना हे अत्तर विकून आपण थोडी मायाही गोळा करू
शकतो." सुश्रुतने मला डोळा मारला.

"आठवते ते एवढेच की मी तेव्हा राखाडी रंगाच्या धुळीने माखलेल्या छोट्या छोट्या टेकड्यांच्या वैराण प्रदेशातून चालत होतो. झुडपे बदनामीपुरतीच होती जेमतेम. आणि जी काही काटेरी झुडपे होती त्यांची सावली एखाद्या थोराड कुत्र्यालाही पुरली नसती. चालताना धुळीचे लोट उठत होते आणि ठसका लागून जीव कासावीस होत होता."

वळणावळणाच्या चिरेबंदी पायऱ्यांनी वेढून टाकलेला तो कडा ताठ मानेने उभा होता. त्या पायऱ्या त्याला बंदिस्त करणाऱ्या साखळदंडाप्रमाणे भक्कम दिसत नसून गळ्यातल्या आभूषणासारख्या किरकोळ दिसत होत्या. पायऱ्यांचे चिरे जर्द लाल रंगाचे होते. चुन्यागुळाच्या मिश्रणाने काही शतके ते चिरे सांधलेले राहिले होते. वळणावळणावर करवंदीच्या जाळी पसरल्या होत्या. फक्त शेवटचा टप्पा तेवढा मधूनच तांबारलेल्या बोडक्या काळ्या दगडाचा होता. पायऱ्या चढताना मावळतीकडे तोंड असेल तर कोस-दोन कोसांवर करड्या चांदीसारखा चमचमणारा समुद्र नजरेत भरे. आणि उगवतीकडे तोंड केले तर या कड्याचा पणजोबा शोभेल असा एक अजस्र कडा मायेने या सगळ्यावर राखण करताना दिसे.

प्रयोगशाळेच्या बंद दारावर मी टकटक केली. सुश्रुतने दार उघडले तेव्हा
वर्षभरात त्याचे रुपांतर एका अस्वलामधून याकामध्ये झाले आहे असे मला वाटून
गेले. त्याला अंघोळीसाठी शांपूची एक बाटली रोज लागत असावी.

"एक मिनिट थांबा. अजिबात आत येऊ नका. "