एखाद्या कसबी रत्नपारखी जवाहिऱ्याच्या हाती जर एखादा अनघड पण अमूल्य रत्नपाषाण पडला तर त्या रत्नाला जसे अलौकिक पैलू पडतात तसंच झालं होतं. एकादश वर्षांची ती गुणी बालिका आणि तिच्यातल्या गुणांना क्षमतांना जाणून त्यांना सर्वोच्च पैलू पाडण्याअचं कसब असलेले तिचे विद्वान वडील यांच्यातल्या गुरु-शिष्याच्या अजोड नात्याला सुरुवात झाली. इतरेचं विधिवत् उपनयन होऊन ती आता छात्रा झाली. ऋषीवरांनी सांगावं आणि तिनं लगेच ते आपल्या कर्णसंपुटात कायमचं साठवून ठेवावं, आणि ते सहीसही तसंच म्हणूनही दाखवावं असं वरचेवर घडू लागलं. पाहता पाहता वर्षं उलटली. पित्याने विश्वासाने दिलेला ज्ञानामृताचा कण अन् कण आपल्या हृदयात साठवून इतरेने विद्याभ्यास पूर्ण केला. सर्व शास्त्रांमधे ती पारंगत झाली. सर्व विद्यांमधे प्रवीण झाली.

        काही वर्षांपूर्वी एका उपनिषदविषयक मासिकात वाचलेली आणि मनात घर करून राहिलेली ही कथा आहे. ती मी इथे मला आठवतेय तशी फक्त टंकलिखित करते आहे. याच्या मूळ लेखिकेचे/लेखकाचे नाव आता दुर्दैवाने मला आठवत नाही त्यामुळे श्रेयनिर्देश करण्यास सध्या तरी असमर्थता आहे. या कथेत जे काही गुण वाटतील ते मूळ रचनाकाराचे तर जे दोष असतील ते माझ्या स्मरणशक्तीचे समजावेत ही विनंती.

"गंधात न्हायचे होते,
रंगांत ल्यायचे होते.
फुलण्याचि आस असताना,
निर्माल्य व्हायचे होते.

काही नाती ही असतातच मुळी अशी ! फक्त एका दिवसासाठी, किंवा अगदी काही क्षणांपुरतीचसुद्धा! पण काळाच्या दोरखंडांनी त्यांना जेरबंद करायचं नसतं, तर श्वासांत त्यांचा सुगंध भरून जगायचं असतं. अशा नात्यांचे सुगंधी श्वास घेतल्याशिवाय जगण्याला किंमत येत नाही; आणि कदाचित निर्माल्य झाल्याशिवाय त्यांच्या सुगंधाची किंमतही कळत नाही. आणि आपण ज्यांना 'कायमची' नाती म्हणतो, त्यांचं अस्तित्त्वसुद्धा 'कायम' म्हणजे काय किंवा किती यांवरच अवलंबून असतं. वेदमंत्रांच्या जयघोषात, अग्नीला साक्षी मानून सप्तपदी चालणाऱ्यांची पावलं जेव्हा काडीमोड घेण्यासाठी कुटंब न्यायालयांकडे वळतात, तेव्हा 'कायमचं नातं' हा नक्की काय प्रकार आहे, असाच प्रश्न पडतो. त्यावेळी 'नातं' म्हणजे नक्की काय, कोणात असतं, का, कशासाठी, कशामुळे असे एक ना अनेक प्रश्न आगंतुकासारखे प्रकट होतात.

श्री. कमल चोपडा यांच्या 'खेलने के दिन' या मूळ हिंदी कथेचा स्वैर अनुवाद.

एक अख्खी खोली खेळण्यांनी तुडुंब भरून वाहत होती. सर्व खेळणी भंगारात विकून ती खोली रिकामी करावी अशी आईची इच्छा होती. एकतर मुले मोठी झाली होती आणि एक जण खेळण्यांकडे ढुंकूनही पाहत नव्हता. त्यातली बरीचशी खेळणी अगदी नवीकोरी जशीच्या तशी होती. 'दर वर्षी मुलांच्या वाढदिवसाला तुम्ही एक एक खेळणे आणत गेलात. खेळण्यांनी खोली भरेल नाहीतर काय ! आता भंगारवाला तरी किती पैसे देईल याचे ? फारतर ५०-१०० रुपये. यापेक्षा एक रुपयाही जास्त मिळायचा नाही.' बाबा वैतागून आजोबांना म्हणाले.

                     ॥  श्री‌सद्गुरुनाथाय नमः ॥    

अभंग # २०.

नामसंकीर्तन वैष्णवांची जोडी । पापें अनंत कोटी गेली त्यांची॥
अनंत जन्माचे तप एक नाम । सर्व मार्ग सुगम हरिपाठ ॥
योग याग क्रिया धर्माधर्म माया । गेले ते विलया हरिपाठीं ॥
ज्ञानदेवी यज्ञयाग क्रिया धर्म । हरिविण नेम नाही दुजा ॥